اوضاع طبیعی و انسانی قیامت از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 176

و جمله «اِذا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ،» به طور ضمني بر معناي شرط هم دلالت دارد و جا داشت جزاي آن شرط را بيان كند و بفرمايد: چون قيامت بپا مي‌شود چه مي‌شود، ولي جزا را نياورد، تا بفهماند آنچه مي‌شود آنقدر عظيم و مهم است كه به بيان نمي‌گنجد، ولي به هر حال از سياق آياتي كه در اين سوره اوصاف قيامت را ذكر كرده فهميده مي‌شــود كه آن جــزا چــه چيــز اســت و مــردم در آن روز چه وضعــي دارنــد، پس مي‌شود گفت كه مثلاً تقدير كلام اين اســت: چون قيامــت بپا شود مؤمنيــن رستگــار و كفــار زيانكــار مي‌شوند.

«لَيْسَ لِوَقْعَتِها كاذِبَةٌ، ـ در وقوع و تحقيق قيامت هيچ دروغي نيست.»(2 / واقعه)براي وقوع‌قيامت‌هيچ‌عملي‌كه‌اقتضاي‌دروغ‌شدنش‌راداشته‌باشد و آن‌رادروغ‌كندوجود ندارد.

نشانه‌هاي قيامت (341)

نشانه 42 ـ زيرو رو شدن نظام عالم

«خافِضَـــةٌ رافِعَــــةٌ،» (3 / واقعه) يعني قيامت خافض و رافع يا پائين آورنده و بالا برنده است. اما اينكه به چه حساب قيامت پايين آورنده و بالا برنده است بايد گفت كه: اين تعبير كنايه است از اينكه قيامت نظام عالم را زيرو رو مي‌كند، مثلاً باطن دلها را كه در دنيا پنهان بود ظاهر مي‌كند و آثار اسباب كه در دنيا ظاهر بود، همه مي‌دانستند آب چه اثري و آتش چه اثري دارد، در قيامت پنهان مي‌شود، يعني اسباب به كلي از اثر مي‌افتد و روابط جاري ميان اسباب و مسببات به‌كلي قطع مي‌گردد، در دنيا جمعي داراي عزت بودند و آنان اهل كفر و فسق بودند، كه عزتشان همه‌جا ظاهر بود و همچنين جمعي ديگر يعنــي اهل تقوا ذلتشــان هويدا بود، ولــي در قيامــت اثر از عزت كفار و فســاق و نشــانه‌اي از ذلــت متقيــن نمي‌ماند.

(342) اوضاع طبيعي و انساني قيامت

نشانه 43 ـ تكان‌خوردن زمين با زلزله عظيم

«اِذا رُجَّـــــتِ الاَْرْضُ رَجّـــــــــا،»

«وقتــي زلزلــه‌اي زميــن را بــــه شــــدت تكــــان مــي‌دهــــد،» (4 / واقعه)

كلمه «رَجّ» به معناي تكان دادن به شدت چيزي است و در اين آيه منظور از آن زلزله قيامت است، كه خــداي سبحــان در آيــه «...اِنَّ زَلْزَلَةَ السّاعَةِ شَيْ‌ءٌ عَظيمٌ،» آن را بس عظيــم توصيــف كــرده، در خــود آيــه مــورد بحـث نيــز بــا آوردن كلمــه «رَجّــا» هميــن عظمــــت را فهمانـــده اســـت.