اوضاع طبیعی و انسانی قیامت از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 180

مبتــلا مي‌شــود و اگر صبــح را فجر مي‌گوينـد، باز بــراي اين اســت كه روشني پرده ظلمــت را پــاره كــرده به همــه جــا منتشــر مي‌شـود.

و اينكه مفسرين تَفْجير بِحار را تفسير كرده‌اند به اين كه درياها به هم متصل مي‌شوند و حائل از ميان برداشته شده، شورش با شيرينش مخلوط مي‌شود، برگشتنــش باز به همين معنايي است كه گفته شد و اين معنا با تفسيري كه براي آيه «وَ اِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ،» (6/تكوير) كردند، كه درياها پر از آتش مي‌شوند نيز مناسبت دارد.

نشانه 48 ـ منقلب‌شدن خاك قبرها و ظاهرشدن مردگان

«وَ اِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ،» كلمــه «بُعْثِرَت» به‌معنــاي پشت و روكردن و باطن چيزي را ظاهــر ساختــن اســت. معنــاي آيــه اين است كه زماني كه خاك قبرها منقلب و

(348) اوضاع طبيعي و انساني قيامت

باطنش بظاهـر برمي‌گــردد، باطنــش كه همــان انسانهــاي مــرده باشــد ظاهــر مي‌شود، تا به جـزاي اعمالشان برسند.

«عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَــتْ وَاَخَّــرَتْ،» (1)

زمين را چه رخ داده كه چنيـن مـي‌لــرزد؟

«اِذا زُلْــزِلـَتِ الاَْرْضُ زِلْــزالَهــا،»

«وقتـــي كــه زميـن آن زلـزلـه مخصـوصش را آغــاز مـي‌كنـــد،» (1 / زلـزال)