اوضاع طبیعی و انسانی قیامت از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 183

«يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخْبارَها، بِاَنَّ رَبَّكَ اَوْحي لَهـا،» آنگاه زمين به اعمالي كه بني آدم كردند شهادت مي‌دهد، همانطور كه اعضاي بدن خود انسانها و نويسندگان اعمالش يعني ملائكه رقيب و عتيد و نيز شاهدان اعمال كه از جنس بشر و يا غير بشرند همه بر

(352) اوضاع طبيعي و انساني قيامت

اعمال بني آدم شهادت مي‌دهند.

معناي جمله اين است كه: زمين به سبب اينكه پروردگار تو به آن وحي كرده و فرمان داده تا سخن بگويد از اخبار حوادثي كه در آن رخ داده سخن مي‌گويد، پس معلوم مي‌شود زمين هم براي خود شعوري دارد و هر عملي كه در آن واقع مي‌شود مي‌فهمد و خير و شرش را تشخيص مي‌دهد و آن را براي روز اداي شهادت تحمل مي‌كند، تا روزي كه به او اذن داده شود، يعني روز قيامت شهادت خود را ادا كرده، اخبار حوادث واقعـــه در آن را بدهـــد.

در تفسير آيه «...وَ اِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ اِلاّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِه وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبيحَهُمْ...،» (44/اسراء) و نيز در تفسيرآيه «...قالُوا اَنْطَقَنَا اللّهُ الَّذي اَنْطَقَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ...،»(21/فصلت) گفتيم كه از كلام خداي سبحان به دست مي‌آيد كه حيات و شعور در تمامي موجودات

نشانه‌هاي قيامت (353)

جاري است، هرچندكه ما از نحوه حيات آنها بي‌خبر باشيم.

نشانه 51 ـ متمايز شـدن افراد بـراي ديدن اعمال خود

«يَـوْمَئِـذٍ يَصْـدُرُ النّـاسُ اَشْتـاتـا لِيُــرَوْا اَعْمــالَهُــمْ،» مراد از صادر شدن مردم در قيامـت با حالـت تفرقـه، برگشتن آنان از موقـف حساب به سـوي منزلهاشان كه يـا بهشـت اسـت و يـا آتـش مي‌باشد، در آن روز اهـل سعادت و رستگـاري از اهل شقاوت و هلاكت متمايز مي‌شوند، تا اعمال خــود را ببينند، جزاي اعمالشان را نشـانشان دهند، آن هــم نــه از دور، بلكــه داخل در آن جزايشــان كنند و يــا به اينكــه خــود اعمالشان را بنابر تجسم اعمـال به ايشان نشــان دهنــد :(1)

1-الميزان ج:20 ص:581 .