اوضاع طبیعی و انسانی قیامت از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 210

(398) اوضاع طبيعي و انساني قيامت

مي‌فرمايد: «يَوْمَ يَأْتِ لاتَكَلَّمُ‌نَفْسٌ اِلاّ بِاِذْنِه.»

«وَ قالَ صَــواباً،» يعني كسانــي حق سخن گفتــن دارند كه خــدا اذنشــان داده باشد و سخنــي صواب بگوينــد، سخني كه حق محــض باشد و آميخته با باطل و خطــا نباشــد و ايــن جملــه در حقيقت قيــدي است براي اذن خــدا، گويــا فرمــوده و خــدا اذن نمي‌دهــد مگر به چنيــن كســي.

و در نتيجه آيه شريفه در معناي آيه زير است كه مي‌فرمايد: «وَ لا يَمْلِكُ الَّذينَ يَدْعُــونَ مِنْ دوُنِــهِ الشَّفاعَــةَ اِلاّ مَـنْ شَهِــدَ بِالْحَــقِّ وَ هُــمْ يَعْلَمُــونَ.» (86 / زخرف)

عنايت كلامي در اين مقام به نفي اصل خطاب و تكلم است، حال متكلم هر كه مي‌خواهد باشد و نمي‌خواهد تكلم درباره تمامي افراد را حتي آنهايي را كه جواز تكلم در موردشان مسلم است نفي كنــد، پـس استثنـاشـدگان متكلميني هستند، كه در اصـل

يَوْمُ الْفَصْل خيزش و صف‌بندي روح و ملائكه (399)

تكلم مأذونند و آيه متعرض اين معنا كه دربــاره چـه كسانـي تكـلـم مـي‌شـود نيسـت.

يَوْمُ الْفَصْل، ذلِكَ الْيَوْمُ الْحَقُّ

«ذلِكَ الْيَوْمُ الْحَـقُّ فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ اِلي رَبِّهِ مَـابا،»

«چنيــن روز محقــق خــواهـد شــد پس هــر كـه مي‌خـواهـد، نـزد خـداي خـود در آن روز مقــام و منزلتــي يـابـد در راه ايمـان و اطـاعت بكوشـد،» (39 / نبأ)