اوضاع طبیعی و انسانی قیامت از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 41

و اگر به درخواستي تكلّم كند، كلامش از سنخ سخن گفتن در دنيا اختياري و كاشف

ظهور نتيجه اعمال انسان (پايان اختيار و عمل) (89)

از نهاني‌هاي درون نيست، چه خدا در آن روز بر دهان او مهـر نهـاده، نمي‌تواند به هرچه كه دلش خواست و هر جور كه مي‌خواهد تكلّم كند، هم چنان‌كه فرموده: «اَلْيَوْمَ نَخْتِمُ عَليآ اَفْواهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنآ اَيْديهِمْ وَ تَشْهَدُ اَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ،»(65/يس) و نيز فرموده: «هذا يَوْمٌ لا ينَطِقُونَ وَ لا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِروُنَ،» (35 و 36 / مرسلات) چون عذرخواهي‌در جزايي‌است‌كه درآن‌بويي‌ازاختيارباشد،يعني‌صرف‌نظركردن‌ازآن‌ممكن باشد و اما گناهي كه شده واينك كيفر ضروري و بي چون و چرايش فرا مي‌رسد عذربردار نيسـت، هم‌چنان‌كـه فرمـوده: «يـا اَيُّهَــا الَّذيــنَ كَفَـروُا لا تَعْتَذِروُا الْيَوْمَ اِنَّمـا تُجْـزَوْنَ ما كُنْتُـمْ تَعْمَلـُونَ،» (7 / تحريم) يعني كيفر شما خــود آن اعمــالي است كــه مـي‌كرديـد و آن اعمـال بـا عـذر خـواهـي و تعلـل از آنچــه هســت تغييــر نمــي‌كنــد.

آري، اگر اين داوري در دنيا و حكومت به دست حكام مجازي بود كه هر چه

(90) اوضاع طبيعي و انساني قيامت

مي‌كردنــد به رأي و اراده خــود مي‌كردنــد ممكن بود يك عمــل به ضميمه تعلــل و عذرخواهي از آنچه بود تغيير بپذيرد.

روز قيامت، ظرف جزا (نه ظرف عمل)

آن‌روز اصلاً روزعمل نيست تا به پاره‌اي اعمال اذن بدهند و به پاره‌اي ديگر ندهند و اجباري كه گفته‌اند منشأ آن همين است كه ظرف قيامت ظرف جزاء است، نه ظرف عمل.

و وقتــي ظــرف، ظــرف عمــل نباشــد ظــرف هيــچ عمــل اختيــاري نيســت نـه نيـك و نـه بـد، چــون عمــل وقتــي نيــك و بــد مي‌شــود كـه اختيــاري بــاشـد .

علاوه بر اينكه خداي تعالي مي‌فرمايد: «هذا يَوْمُ لا يَنْطِقُونَ وَ لا يُؤْذَنُ لَهُمْ