جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه تا مرو صفحه 143

1- عطاردی، آثار و اخبار امام رضا علیه السلام، ص2-91.

2- یعقوبی، البلدان، ص55.

3- اصطخری، مسالک الممالک، ص222.

4- «نعیمی» هم آمده است.

5- ناصر خسرو، سفرنامه، ص172.

مرو

مرو یکی از شهرهای قدیمی ایران و مهمترین شهر خراسان به شمار می رفت، بنابر گفته مقدسی و یاقوت حموی، بنیانگذار مرو، اسکندر بوده است.(1) شهر مرو

را «مروز» هم گفته اند از این رو منسوب به مرو را «مروزی» می نامند.(2) مرو در واقع

به دو شهر مرو علیا و مرو سفلی، یا مرو کوچک و مرو بزرگ اطلاق می شده است و به گفته اصطخری مرو بزرگ را «مرو شاهیجان» می خواندند و علت این بود که با مروالرود که مرو کوچک بود اشتباه نشود.(3)

هر دو مرو (مرو شاهیجان و مرو رود) توسط احنف بن قیس در سال 22 هجری فتح شد.(4) حافظ ابرو در جغرافیای خود می نویسد: مرو از شهرهای قدیم خراسان است که در هامونی افتاده چنان که از هیچ طرف کوه ننماید و قهندز آن را طهمورث بنا نهاد و ربض شهر مقدار یک فرسنگ در یک فرسنگ است. زمین مرو، شوره ناک، و ریگ بوم است و زراعت خوب آید.(5)

لسترنج درباره شهر مرو می نویسد: مرو در امتداد مرغاب یا «مرو رود» واقع است، این رود از جبال غور واقع در شمال خاوری هرات سرازیر شده و به مرو کوچک می رسد و از آن جا به سمت شمال منحرف و به طرف مرو بزرگ می رود و در آن جا به نهرهای بسیاری منشعب شده و بالاخره در ریگستان «بیابان غز» ناپدید می شود. این ریگستان با مرداب تجند یا رودخانه هرات در یک عرض جغرافیایی قرار دارد ولی هفتاد میل در سمت خاوری آن است. علاوه بر شهرهای متعددی که در ساحل مرغاب واقع است ربع مرو، شامل نقاطی نیز می باشد که در مسیر شاهراه بزرگ خراسان آن سوی مرو، شمال خاوری رود جیحون در آمل یعنی معبر راهی که