جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه تا مرو صفحه 156

1- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السلام، 2/379، 390؛ فتال نیشابوری، روضه الواعظین، ص8-367؛ عطاردی، مسند الامام الرضا علیه السلام 1/8-66؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب چاپ نجف، 3/2-471؛ ملا محمّدباقر مجلسی، بحارالانوار، 12/117 و 120.

2- مسعودی، اثبات الوصیه ترجمه محمدجواد نجفی، ص7-396. و نیز مقایسه کنید با ابن ابی زینت، کتاب الغیبه، ص 357؛ نقشبندی، ینابیع المودّه (چاپ بمبئی)، ص403.

مأمون گفت: «اللّه اللّه» مرا توان و قدرت این کار نیست و هرگز من کسی را ندیدم امر

خلافت را ضایعتر از امیرالمؤنین مأمون کند، زیرا که از آن کناره می گیرد و به علی ابن موسی عرضه می کند و علی بن موسی آن را وامی گذارد و از آن امتناع می کند.(1)

شیخ صدوق به نقل از محمدبن عرفه که علت پذیرش ولایتعهدی را از آن

حضرت پرسیده می نویسد حضرت فرمود:

چه چیز جدّم امیرالمؤنین علی علیه السلام را واداشت که داخل در شورا شود؟(2)

فتال نیشابوری در روضه الواعظین و شیخ مفید در الارشاد در ادامه مناظره امام

رضا علیه السلام با مأمون می افزایند: مأمون بعد از امتناع آن حضرت گفت: عمربن خطاب شش تن را اعضای شورا قرار داد که یکی از ایشان جدّت امیرالمؤنین بود و حکم کرد هر یک از ایشان مخالفت کند گردنش زده شود. اکنون تو نیز چاره ای نداری و باید آنچه از تو می خواهم بپذیری و هیچ راه گریزی از آن نمی بینم...(3)

مراسم ولایتعهدی

سرانجام بعد از آنکه حضرت به اجبار ولایتعهدی را پذیرفت، مأمون طی مراسمی والیان، کارگزاران حکومتی، فرماندهان لشکر، قاضیان و بزرگان را جمع کرد تا با حضرت بیعت کنند. مأمون ابتدا به فرزندش عباس دستور بیعت داد. حضرت رضا علیه السلام دست خود را بلند کرد به گونه ای که پشت آن مقابل چهره خودش و کف آن پیش روی مردم بود. مأمون گفت دست خود را برای بیعت دراز کن. حضرت فرمود رسول خدا صلی الله علیه و آله این چنین بیعت می کرد و عباس پسر مأمون چنان بیعت کرد که دست آن حضرت بر روی دست او قرار گرفت و مردم نیز همان گونه