جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه تا مرو صفحه 26

1- «نخستین کسی که به فرمان مأمون با تو بیعت می کند من هستم.» مقایسه کنید با سایر منابع که عبّاس فرزند مأمون را نخستین فردی که با حضرت رضا علیه السلام به عنوان ولایتعهدی بیعت کرد نام برده اند: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السلام، 2/387؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص375؛ فتال نیشابوری، روضه الواعظین، ص371؛ شیخ مفید، الارشاد، ص290؛ طبری، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، 13/5659، و سایر منابع.

2- روانش پاک باد.

3- ابوالفضل بیهقی، تاریخ بیهقی، 6/1-190.

4- عبدالحسین زرین کوب، تاریخ مردم ایران، 2/98.

مردی که هر دو دستش یکسان از او فرمان می برند.(1) ابن اثیر می نویسد: در جنگی نابرابر که میان علی بن عیسی بن ماهان با طاهربن حسین در حوالی ری رخ داد، طاهربن حسین برای مقابله با دشمن، سپاه خود را به دسته های کوچک تقسیم کرد. در این هنگام عباس بن لیث(2) از قلب سپاه دشمن به وی حمله کرد و طاهر با دو شمشیر به سوی او تاخت و عباس بن لیث را با ضربتی به دو نیمه کرد و این اقدام باعث گسیخته شدن سپاه دشمن و هزیمت آنها شد و بدین جهت او را ذوالیمینین خواندند.

مسعودی نیز می گوید: سبب شکست سپاه ضربتی بود که طاهر با هر دو دست به عباس بن لیث زد، و به همین جهت او را طاهر ذوالیمینین نامند زیرا هر دو دست را برای شمشیر زدن به کار می برد.(3)

ملاحظاتی درباره سفر حضرت به قم

برخلاف تأکید و تصریح منابع و کتب تاریخی در تعیین مسیر حرکت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام از سوی بصره و اهواز و فارس به خراسان و این که مأمون، رجاءبن ابی ضحاک را برحذر داشته بود که حضرت از مسیر کوفه و قم عبور کند، برخی از تذکره نویسان می نویسند: حضرت در سفر به خراسان وارد قم شد و مورد استقبال شدید مردم شیعه قم قرار گرفت و در منزلگاهی که فرود آمد مدرسه ای ساخته شد که امروزه به مدرسه رضویّه مشهور است.

فرحه الغری می نویسد: حضرت رضا علیه السلام وارد قم شد و مردم که از ورود آن حضرت با خبر شده بودند به ملاقات آن حضرت می شتافتند و برای ضیافت ایشان بر یکدیگر پیشی می گرفتند، حضرت برای قطع خصومت فرمود: (اِنَّ النّاقَهَ مَأمُورَهٌ) این شتر مأمور است و به هر کجا برود همانجا منزل خواهیم کرد. شتر به حرکت

درآمد تا کنار خانه ای زانو زد. صاحب آن خانه شب قبل از ورود آن حضرت در خواب دیده بود که حضرت رضا علیه السلام فردا میهمان او خواهند بود و چون رؤای او به