جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه تا مرو صفحه 7

1- بعضی از منابع از جمله الارشاد؛ مقاتل الطالبیین؛ روضه الواعظین می نویسند: مأموری که مأمون برای عزیمت امام از مدینه به سوی مرو گسیل داشته بود، عیسی بن یزید جلودی بود. اما اکثر منابع در مورد رجاءبن ابی ضحاک و یاسر خادم اتفاق دارند و صحیح همان است، زیرا جلودی، همان کسی بود که به دستور هارون الرشید خانه های علویان و فرزندان علی علیه السلام را در مدینه غارت کرد و آسیب رساند و حتی از زیورآلات و جامه زنانشان نگذشت. چنین فردی برای این مأموریت خطیر نمی توانست از سوی مأمون انتخاب خوبی باشد. بررسی کنید، شیخ مفید، الارشاد،2/250؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص523؛ فتال نیشابوری، روضه الواعظین، ص369. و مقایسه کنید با شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السلام، 2/398 و 401. نگاه کنید به جریر طبری، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، 13/5659 ابن اثیر، الکامل فی التاریخ (چاپ بیروت)، 4/162؛ مسعودی، مروّج الذهب و معادن الجوهر، 2/441؛ ابن واضح یعقوبی، تاریخ یعقوبی، 2/465؛ کلینی، اصول کافی، 2/407. کلینی می نویسد: «مأمون نامه ای به امام رضا علیه السلام نوشت و آن حضرت را به خراسان (مرو) طلبید، امام علیه السلام به عللی عذر خواست، مأمون پیوسته به آن حضرت نامه می نوشت. تا آن حضرت دانست چاره ای ندارد و مأمون دست بردار نیست لذا از مدینه بیرون شد...». ابوالفضل بیهقی می نویسد: «سهل بن فضل خواست که خلافت را از عبّاسیان بگرداند و به علویان درآورد... معتمدی از خویشان خود نامزد کرد تا با معتمد مأمون همراه شد و هر دو به مدینه رفتند. ابوالفضل بیهقی، تاریخ بیهقی،ج6، (از مجلد 1)، ص190. صاحب بحرالانساب بدون ذکر هیچ منبع معتبری از سلیمان بن ابراهیم بن محمدبن داود بن قاسم بن حبیب بن عبداللّه حبیب بن شجاع بن ارقم، به عنوان فرستاده مأمون نام می برد که از طوس به همراه چهارصد نامه برای حضرت روانه مدینه شد. ر.ک. به: ابن یحیی خزاعی، بحرالانساب، ص100.

علی بن موسی الرضا علیه السلام را به مرو آورند، امام علیه السلام در مدینه بود. حضرت رضا علیه السلام همچون پدر بزرگوارش امام موسی کاظم علیه السلام در مدینه اقامت داشت (این که منزل امام علیه السلام در کدام، محله از محله های شهر مدینه الرسول بوده منابع، اطلاعات چندانی به ما نمی دهند). رجاءبن ابی ضحاک و یاسر خادم، به منزل امام علیه السلام رفتند و نامه مأمون را به حضرت تسلیم کردند. امام علیه السلام با فرستادگان مأمون سخنی نگفت و با کراهت نامه را خواند و بناچار پیشنهاد مأمون را پذیرفت و آماده سفر شد.(1) در اوّلین گام قبل از آغاز سفر به سوی مرو، امام دست به اقداماتی زد که ماهیّت پذیرش ولایتعهدی را آشکار ساخت مثل صحنه دردناکِ وداع با رسول خدا صلی الله علیه و آله، تعیین جانشین بعد از خود و کیفیّت وداع با اهل بیت خود.

وداع با رسول اکرم صلی الله علیه و آله

شیخ صدوق به سند خود از محول سیستانی نقل می کند که چون قاصد مأمون برای احضار حضرت رضا علیه السلام از خراسان به مدینه وارد شد من در مدینه حضور داشتم، حضرت برای وداع با مرقد مطهّر رسول اکرم صلی الله علیه و آله وارد آستانه مقدس شد. چندین مرتبه به مرقد آن حضرت صلی الله علیه و آله نزدیک شد و وداع کرد و سپس بازگشت و هر