جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه تا مرو صفحه 8

1- ر.ک. به: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السلام، 2/139؛ کلینی، اصول کافی، 2/404؛ شیخ مفید، الارشاد،ص290 و 291؛ فتال نیشابوری، روضه الواعظین، ص367؛ ابن طقطقی، تاریخ فخری، ص300؛ نخجوانی، تجارب السلف، ص158؛ ملا باقر مجلسی، بحارالانوار، 49/92؛ مقدس اردبیلی، حدیقه الشیعه، ص5-653؛ خواجه ابوالفضل بیهقی، تاریخ بیهقی، 1/191... از جمله تذکره نویسان متأخر که پذیرش سفر مرو را از سوی امام رضا علیه السلام «بدون اکراه» ذکر می کند جواد فاضل است وی در کتاب خود بدون هیچ گونه مأخذ و سندی، می نویسد: «مأمون در نامه ای که به امام علی بن موسی الرضا علیه السلام تقدیم داشته از منویات خود سخنی نگفته، بلکه فقط با لحن تقاضا و تمنّا از امام دعوت کرده به مرو تشریف فرما شود، امام نیز این دعوت را قبول فرمود» ر.ک. به: معصومین چهارده گانه، امام رضا علیه السلام، ص105.

بار که نزدیک ضریح می آمد با صدایی بلند می گریست. من به حضور آن

حضرت علیه السلام شرفیاب شدم، سلام کردم و او را (به خاطر) طلب کردن مأمون به خراسان تهنیت گفتم. آن حضرت فرمود: من را واگذارید، همانا از جوار جدّ بزرگوارم صلی الله علیه و آله بیرون می روم و در غربت رحلت می کنم و در کنار قبر هارون دفن خواهم شد. محول سیستانی می گوید: تا خراسان آن بزرگوار را مشایعت کرده، همراه وی بودم تا این که در طوس وفات یافت و او را نزد هارون دفن کردند.(1)

مسعودی نیز در اثبات الوصیّه و ابن شهرآشوب در المناقب این روایت را به نقل از محمّدبن عیسی نقل کرده اند.(2)

تعیین جانشین و پیشوای شیعیان

حضرت رضا علیه السلام از آنجا که سرانجام این سفر را می دانست، فرزندش جواد علیه السلام را که در آن زمان کودکی چند ساله بود به هنگام وداع با جدّش به مسجدالنّبی برد، حضرت جواد علیه السلام قبر مطهّر رسول اکرم صلی الله علیه و آله را در آغوش گرفت، امام رضا علیه السلام فرمود: ای رسول خدا، من او را به شما سپردم. حضرت جواد علیه السلام عرض کرد ای پدر، به خدا قسم که به جانب خدا می روی. سپس حضرت رضا علیه السلام به تمامی وکلا و اصحاب خود فرمود: سخنان او را گوش کنید و امر او را اطاعت نمایید و ترک مخالفت وی کنید. و نزد ثقات اصحاب خود تصریح بر امامت او فرمود و به آنها