جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه تا مرو صفحه 92

1- حمداللّه مستوفی، نزهه القلوب، ص153؛ لسترنج، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ص 306.

2- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السلام، 2/464. مقایسه شود با مجلسی، بحارالانوار، 12/29 و قمی، منتهی الآمال، ص305.

منابع جدید، از ورود حضرت به شهر یزد مطالبی بیان کرده اند.(1) و به نظر می رسد که این کویر و بیابان، در منطقه ای که در منابع به «اقلیم هفدهم» معروف است واقع شده باشد، زیرا در منابع جغرافیایی مسیر راه فارس به خراسان را از این بیابان که امروزه شهر یزد در میان آن واقع شده است ذکر کرده اند.

بیابان میان فارس و خراسان

جغرافیدانان قدیم از منطقه ای به نام «اقلیم هفدهم» که منطقه ای میان فارس و خراسان است نام می برند که زمانی متعلق به هیچ کدام از ولایتها نبوده و در توصیف این منطقه و راههای ناامن و خطرناک آن اطلاعات ارزنده ای ارائه می دهند. حدود این منطقه از جانب مشرق، مکران و بخشی از سیستان و مغرب آن منتهی به قومس، ری، قم و کاشان بوده و از جانب شمال به بخشی از سرزمین خراسان، قسمتی از سیستان و از جانب جنوب، به کرمان و فارس و قسمتی از اصفهان منتهی می شده است.(2)

اصطخری و جیهانی از جغرافیدانان قرن چهارم هجری می نویسند: این بیابان از بیابانهای سرزمینهای اسلامی جدا است و برخلاف بیابانها و بادیه های نجد، تهامه، حجاز و یمن که اعراب در آن جا خانه و کاشانه دارند و مردمان در آن جا زندگی می کنند، کسی در این بیابان زندگی نمی کند و مردمان آنها کم و دزدان و راهزنان آن بسیار است.(3)

جیهانی سبب این وضعیت را چنین می داند که این بیابان به یک مملکت تعلق ندارد به همین دلیل راه دارانی که امنیّت را در این منطقه برقرار کنند وجود ندارند.

وی می افزاید اگر دزدی از یک مملکت بیاید و دزدی کند و به مملکت دیگری برود