- مقدمه ناشر 1
- اشاره 27
- ولادت و شهادت امام علیه السلام 28
- نسب امام علیه السلام 28
- فرزندان امام علیه السلام 29
- مادر امام علیه السلام 29
- شخصیّت و صفات امام علیه السلام 30
- موضع حکومت در برابر امام علیه السلام 32
- دانش امام علیه السلام 33
- روش اخلاقی و انسانی امام علیه السلام 37
- رفتار و منش ظاهری امام 42
- بردباری و گذشت امام علیه السلام 44
- سرعت انتقال امام علیه السلام 48
- بردباری و شکیبایی امام علیه السلام 49
- جود و بخشش امام علیه السلام 50
- عدالت امام علیه السلام 54
- شیوه های تربیتی امام علیه السلام 56
- عدم همکاری با حکومت 58
- اشاره 62
- انگیزه های پیدایش جریان واقفی گری 62
- واقفیان نخستین 62
- امام موسی بن جعفر علیه السلام و محکومیت دیدگاه واقفیان 64
- رسوایی سران واقفیان 65
- امام موسی بن جعفر علیه السلام و هشدار به واقفیان 66
- انگیزه های مادّی واقفیان 67
- امام رضا علیه السلام و پرده برداری از راز واقفیان 69
- اعتراف یکی از سران واقفیان 70
- شیوع شبهه وقف و اهمیّت آن 71
- سرگردانی برخی از واقفیان 72
- اشاره 73
- کوشش برای کشتن امام علیه السلام 73
- هارون و کشتن امام 75
- اقدامات مخلصانه 76
- نیّت های غرض آلود 77
- یک رویداد غم انگیز دیگر 78
- امام رضا علیه السلام در روزگار خلافت امین 79
- امام رضا علیه السلام در روزگار خلافت مأمون 80
- شخصیّت مأمون 80
- تشیّع مأمون 81
- تفاوتهای شخصیّت امین و مأمون 83
- تفاوت رفتار این دو برادر 84
- ارزیابی هارون از دو فرزند خود 84
- آغاز اختلاف 85
- درماندگی هارون میان دو فرزندش 86
- هراس مردم از این تقسیم 87
- طمع اطرافیان و تشدید اختلافات 87
- تقسیم حکومت توسط هارون 87
- بروز جنگ و پیروزی مأمون 88
- اشاره 90
- علت خودداری امام از پذیرش ولایتعهدی مأمون 91
- امام علیه السلام و مأمون و ولایتعهدی 91
- آشکار شدن نیّت های مأمون 92
- مأمون و نوبختی ستاره شناس 93
- هدف مأمون از ولایتعهدی امام علیه السلام 94
- مأمون و مجبور ساختن امام رضا علیه السلام برای پذیرش ولایتعهدی 96
- آگاهی امام از اندیشه های مأمون 97
- سخنی با احمد امین 97
- ناخشنودی امام علیه السلام از ولایتعهدی 99
- انگیزه های سیاسی ولایتعهدی 101
- مقابله عبّاسیان با مأمون 104
- تغییر نظر و پوزشخواهی مأمون 105
- تحقیر خلافت توسط عباسیان 105
- تردید در اخلاص مأمون 106
- جاسوس گماردن مأمون بر امام 106
- انگیزه مأمون برای گماردن جاسوس 107
- انضباط پیروان امامان علیهم السلام 107
- توجیهات ساده اندیشانه درباره ولایتعهدی 109
- بعید بودن ارائه پیشنهاد ولایتعهدی توسط فضل 110
- پیشنهاد مأمون بر ولایتعهدی امام علیه السلام 110
- چند پرسش 110
- علت تاریخی انتساب ایده ولایتعهدی امام به فضل 112
- تأکید مأمون بر ارائه پیشنهاد ولایتعهدی توسط خود او 112
- فتنه انگیزی فضل میان امام و مأمون 114
- توجیه این اقدام 115
- جلوگیری امام از دست یابی فضل به اهدافش 116
- فراخوانی امام توسط مأمون 116
- امام علیه السلام در نیشابور 117
- تعیین مسیر حرکت امام توسط مأمون 117
- حدیث سلسله الذّهب 118
- ادامه سفر امام به سوی مرو 119
- شرط امام 119
- علت خودداری امام از قبول مسؤولیت 120
- جشن ولایتعهدی 122
- مدیحه سرایی شاعران در ستایش امام رضا علیه السلام 124
- داستانی شگرف 128
- مخالفان ولایتعهدی امام علیه السلام 129
- بررسی تاریخی این موضوع 129
- مخالفت خاموش 130
- نماز عید فطر 131
- بررسی روش امام علیه السلام در نماز عید 132
- بازگردانیدن امام علیه السلام 132
- روش امام علیه السلام در تبلیغ 133
- نفوذ فضل در دستگاه حکومت 135
- اشاره 135
- نظرسنجی فضل پیرامون خود از مأمون 136
- روش مبهم مأمون نسبت به فضل 136
- بدگویی فضل از هرثمه 137
- برکناری و قتل هرثمه 137
- چاره سازی امام رضا علیه السلام 139
- بررسی کارهای هرثمه 139
- جنبش فرماندهان برای کنار زدن فضل 139
- درک مأمون از اهمیّت موقعیّت 142
- کیفر بدگویان توسط فضل 142
- مأمون و ایفای نقش ستاره شناس 143
- خودداری امام علیه السلام از ورود به حمام و هشدار او 143
- کشته شدن فضل 144
- کشته شدن فضل توسط نزدیکان مأمون 144
- علت دخالت امام در کار فضل 145
- اشاره 148
- دفاع ساده لوحانه از مأمون 150
- چگونگی شهادت امام علیه السلام 150
- مرثیه بر امام علیه السلام 152
- اشاره 159
- مأمون و زید 161
- سرزنش سخت زید توسط امام علیه السلام 161
- نظر امام علیه السلام درباره شیوه نهضتهای علوی 162
- نظر امام علیه السلام نسبت به شورش ابوالسّرایا 162
- ردّ مشارکت در نهضت توسط امام علیه السلام 163
- نداشتن پایگاه فعّال مردمی 164
- نداشتن نیروی ضربتی 164
- علت خودداری امامان از تلاش برای دست یابی به حکومت 164
- مسؤولیّت امامان در بیدار کردن مردم 165
- سختگیری خلفا نسبت به امامان علیهم السلام 165
- تأیید نهضت های علویان توسط امامان علیهم السلام 166
- اشاره 168
- ابن خلدون و تردید او درباره علم امامان علیهم السلام 169
- اشاره 169
- امامان علیهم السلام و فشار حکومت 170
- کتاب فقه رضوی 171
- داستان پیدایش این کتاب 172
- تردید در صحت انتساب آن به امام علیه السلام 173
- دیدگاه برخی از دانشمندان پیرامون این کتاب 174
- تألیف رساله مذکور توسط امام علیه السلام 175
- رساله ذهبیّه در طب 175
- ارزشیابی مأمون از این رساله 177
- نگارش رساله توسط امام علیه السلام به درخواست مأمون 178
- شرح های این رساله 179
- صحیفه الرّضا 180
- اسانید صحیفه 180
- تردید در صحت انتساب این کتاب به امام علیه السلام 181
- کتاب محض الاسلام 181
- پاسخ مسائل ابن سنان 182
- خلاصه این بحث 183
- علل ابن شاذان 183
- هشدار نوفلی به امام علیه السلام 184
- اشاره 184
- مناظره امام علیه السلام با عمران صابی 188
- مناظره امام علیه السلام با مروزی 190
- استدلال امام علیه السلام بر بداء 191
- ازلیّت اراده و حدوث آن 192
- مروزی جدلی بود 192
- روش امام علیه السلام در مباحثه و گفتگو 193
- سرزنش مروزی توسط مأمون به سبب اشتباهاتش 194
- مناظره امام علیه السلام با علیّ بن جهم 195
- آیاتی که موهم عدم عصمت پیامبران علیهم السلام است و تأویل آنها 195
- تفسیر برأی 195
- مناظره ساختگی 197
- اشاره 200
- اشاره 200
- یگانگی خدا 200
- عدم شباهت خداوند با آفریدگان 201
- عین ذات بودن صفات خداوند 202
- تفاوت میان اراده خداوند و خلق 203
- دوگانه دانستن ذات و صفات یعنی شرک 203
- چند پرسش 204
- رؤیت خداوند 206
- جبر و تفویض 208
- مذهب اهل بیت علیهم السلام، أمر بین الأمرین است 208
- اشاره 208
- هشدار امام علیه السلام 209
- تفویض 209
- امامان علیهم السلام و رد موضوع تشبیه 210
- تناسخ 211
- امتیازات امام 212
- اشاره 212
- امامت 212
- صفات امام 214
- نشانه های امامت 215
- ویژگی تفسیر اهل بیت علیهم السلام 217
- تفسیر از نظر اهل بیت علیهم السلام 217
- تفسیر آیاتی از امام رضا علیه السلام 218
- قرآن و عصمت پیامبران علیهم السلام 221
- ابراهیم خلیل علیه السلام 223
- نسبت نومیدی به پیامبران علیهم السلام 224
- دست خدا یعنی قدرت 225
- اشاره 227
- علت وجود آیات متشابه در قرآن 228
- محکم و متشابه در احادیث اهل بیت علیهم السلام 228
- اصالت در مذهب أهل بیت علیهم السلام 229
- علت وجود احادیث متشابه 229
- بی نیازی أهل بیت علیهم السلام از قیاس و أمثال آن 230
- نظر ما درباره علل 231
- احادیث امام علیه السلام در علل احکام 231
- پرسش از علّت، مقتضای فطرت انسانی است 231
- احادیث فقهی امام رضا علیه السلام 231
- پاسخهای امام علیه السلام متناسب با طبیعت احکام 232
مقدمه ناشر
دانشمندان اسلامی مسائل گوناگون تاریخ اسلام را تاکنون به گونه های متفاوت به رشته تحریر درآورده و خطوط برجسته این دوره از تاریخ بشریّت را به عنوان نقطه اوج تعالی انسانی به نحوی ترسیم کرده اند. پژوهشگران و اندیشمندان نصوصی را از میان انبوه یادداشتهای بجامانده از گذشتگان برگزیده و هر یک براساس برداشتهای خود به تجزیه و تحلیل رویدادهای گذشته پرداخته اند، محققان شیعه نیز در این میان نقشی درخور ایفا کرده و با توجّه به نگاشته های دیگران و عنایت دوچندان به اخبار و روایات
پیشوایان خود به کارِ پژوهش در تاریخ دست یازیده اند؛ و انصاف را که به سهم خود در این راه، گامهای ارزنده ای برداشته و آثار سودمندی را به گنجینه گرانسنگ فرهنگ اسلامی افزوده اند.
آری، این سرایندگان توانای شیعه بودند که با دلهای آکنده از هزاران سوز و گداز حماسه های پرشور عاشورای حسینی را به رشته نظم آوردند، و بیانگر بلندای روح شهیدانی شدند که پیام جاودانه خونشان هماره در گوش زمان بازتاب خواهد داشت؛ و این سخنوران نام آور شیعه بودند که رنجنامه های برآمده از سویدای جانشان را در قالب های بلاغت و شیوایی برای نسلهای آینده به یادمان نهادند؛ و همین تاریخنگاران بودند که تأمل و ژرف اندیشی در رویدادهایی که جسته و گریخته در این سو و آن سوی قلمرو مسلمین اتفاق می افتاد به ثبت آن پرداخته و سیمای خونرنگ تاریخِ آکنده از جهاد
و مبارزه تشیع را با دستهای پراقتدار خود بر تارک زمانه نقش بستند؛ و همین آثار و نوشته ها بود که دستمایه ای شد تا دیگران در پرتو آن به تجزیه و تحلیل وقایع و یافتن
فلسفه رخدادها بپردازند.
کتاب حاضر نمونه ای از این آثار است که براساس نقلهای موجود بخشی از تاریخ