جامعه‌شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 112

البته اين تا زماني است كه در شكل و روش زندگي مطابق با اصل فطرت محفوظ باشد، دچار دگرگوني و انحراف نشده باشد و اما با مخالفت فطرت البته سنت اسلام

قوانين اسلام، و سعادت نسل حاضر (245)

موافق هيچ روشي نيست، نه روش قديم و نه جديد.

و اما احكام جزئيه كه مربوط به حوادث جاريه است و روز بروز رخ مي‌دهد و طبعا خيلي زود هم تغيير مي‌يابد، از قبيل احكام مالي، انتظامي و نظامي مربوط به دفاع و نيز احكام راجع به طريق آسان‌تر كردن ارتباطات و مواصلات و اداره شهر و امثال اين‌ها، احكامي است كه زمان آن به‌دست والي و متصدي امر حكومت است، چون نسبت والي به قلمرو ولايتش نظير نسبتي است كه هر مردي به خانه خود دارد، او مي‌تواند در قلمرو حكومت ولايتش همان تصميمي را بگيرد كه صاحب خانه درباره خانه‌اش مي‌گيرد، همان تصرفي را بكند كه او در خانه خود مي‌كند، پس والي حق دارد درباره اموري از شؤون مجتمع تصميم بگيرد، چه شؤون داخل مجتمع و چه شؤون خارج آن، چه درباره جنگ باشد و چه درباره صلح، چه مربوط به امور مالي باشد و چه غير مالي، البته همه اين‌ها در صورتي است كه اين تصميم‌گيري‌ها به صلاح حال مجتمع باشد و با

(246) جامعه‌شناسي

اهل مملكت يعني مسلمانان داخل و ساكن در قلمرو حكومت مشورت كند، همچنان‌كــه خــداي تعــالــي در آيــه شريفه: «...وَ شاوِرْهُمْ فِي‌الاَْمْرِ فَاِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَي اللّهِ» (159 / آل عمران) هم به ولايت حاكم كــه در عصر نزول آيـه، رســول خــدا صلي‌الله‌عليه‌و‌آله بوده اشــاره دارد، و هم به مسـألـه مشورت، همه اين‌ها كه گفته شد دربـاره امور عامـه بود.

و در عين حال اموري بود جزئي مربوط به عموم افراد جامعه، و امور جزئي با دگرگون شدن مصالح و اسباب كه لايزال يكي حادث مي‌شود و يكي ديگر از بين مي‌رود دگرگون مي‌شود و اينگونه امور، غير احكام الهيه است كه كتاب و سنت مشتمل بر آن است چون احكام الهي دائمي و به مقتضاي فطرت بشر است و نسخ راهي به آن ندارد (همچنان‌كه حوادث راهي به‌نسخ بشريت‌ندارد،)كه بيان تفصيلي آن جائي ديگر دارد.(1)

1-الميـــــزان ج:4 ص:143.

قوانين اسلام، و سعادت نسل حاضر (247)

فصل چهارم:بحثي در آزادي مورد نظر قرآن