جامعه‌شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 34

«اي كساني كه ايمان آورده‌ايد بر شما باد رعايت نفس خودتان، چه آنان كه گمراه شده‌اند گمراهيشان بشما ضرر نمي‌رساند اگر شما خود راه را از دست ندهيد، بـازگشـت همـه شمـا به خـداسـت و پـس از آن آگـاهتـان مي‌كنـد بـه آنچـه عمـل مي‌كـرديـد.» (105 / مائده)

خداي تعالي در اين آيه مؤمنين را امر مي‌كند به اينكه بخود بپردازند، و مراقب راه هدايت خود باشند، و از ضلالت كساني از مردم كه گمراه شده‌اند نهراسند، و بدانند كه خداي تعالي حاكم بر جميع مــردم است، در هــر كسـي بــر حسب عملش حكم مي‌كند.

مي‌توان گفت: روي سخن در جمله «ياَيُّهَاالَّذينَ ءَامَنُواْ» مجتمع مؤمنين است، و در نتيجه مراد از اينكه فرمود: « عَلَيْكُمْ اَنْفُسَكُمْ» اصلاح وضع اجتماعي جامعه اسلامي و

(66) جامعه‌شناسي

مهتدي به هدايت الهيه دين شدن و معارف دينيه و عمل صالح و شعائر عامه اسلاميه را حفظ كردن است، چنانكه فرمود: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَميعا وَ لا تَفَرَّقُوا» و مراد از اين اعتصام دسته جمعي، همان اخذ بــه كتاب و سنت است، و نيز بنابراين حمل، مراد از «لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ اِذَا اهْتَدَ يْتُمْ» اين است كه جامعه مسلمين ايمن است از اضرار مجتمعات گمراه و غير مسلمان، بنابراين جائز نيست مسلمين از ديدن اينكه مجتمعات گمراه بشري همه در شهوات و تمتع از مزاياي زندگي باطل خود فرو رفته‌اند نسبت به هدايت ديني خود دلسرد گردند، زيرا مرجع همه‌شان بسوي خداست و بزودي خداي تعالي آنــان را به آنچــه كه كرده و مي‌كنند خبرمي‌دهد.

بنـابـرايـن احتمـال، آيـه شـريفـه مـورد بحـث جـاري مجـراي آيه : «لا يَغُرَّنَّكَ تَقَلُّـبُ الـَّذيـنَ كَفَـرُوا فِـي الْبِـلادِ مَتـاعٌ قَليـلٌ ثُــمَّ مَـأْويهُـمْ جَهَنَّــمُ وَ بِئْـسَ الْمِهـادُ» (196 و 197 / آل عمران) و همچنيـن آيـه: «وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ اِلي ما مَتَّعْنا بِه اَزْواجا مِنْهُمْ زَهْـرَةَ الْحَيـوةِ الـدُّنْيا» (131 / طــه) خـواهـد بود.

دستور مراقبت و اصلاح نفس و جامعه اسلامي (67)

جامعه اسلامي تحت محافظت و مراقبت دائم الهي

در اينجا ممكن است از جمله «لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ اِذَا اهْتَدَيْتُمْ» (105 / مائده) از نظر اينكه‌منفي درآن يعني جمله: «گمراهان به‌شما ضرر نمي‌رسانند،» مطلق است، و صفت و عمـل معينـي از آنهـا نيست اين معنـا را استفـاده كـرد كـه كفـار هيـچ وقـت نمي‌توانند بـه جـامعـه اسـلامي پـرداختـه و آن را به‌صورت جامعه غيراسلامي درآورند، به‌عبارت ديگر ممكن است معناي آيه اين باشد كه: شما اي مسلمين هدايت خود را حفظ كنيد،و بدانيد كــه گمـراهـان هيچـوقت نمي‌توانند با قـــوه قهريـه خــود مجتمـع اسـلامـي شمـا را بـه يك مجتمـع غيـر اسلامي تبديل كنند.

بنابراين احتمال، آيه مورد بحث در مقام بيان مطلبي است كه آيه «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذينَ كَفَرُوا مِنْ دينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ» و آيه: «لَنْ يَضُرُّوكُمْ اِلاّ اَذًي وَ اِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُــوَلُّــوكُــمُ الاَْدْبـــارَ» درصــدد بيــــان آننــد. (1)