جامعه‌شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 55

مي‌فرمايد: كفار مي‌خواهند شما را به طرف خود بكشند، و دوست دارند شما و ايشان در كفر مساوي باشيد. سپس مسلمانان را نهي مي‌كند از اينكه با كفار دوستي كنند، مگر آنكه آن كفار دست از كفر برداشته به سوي اسلام هجرت كنند، پس اگر از اين كار روي گرداندند ديگر وظيفه‌اي جز اين نداريد كه آنان را هر جا يافتيد دستگير نموده و به قتل برسانيد، و ديگر از ولايت و نصرت آنها اجتناب كنند، و اين كه فرمود: و اگر روي گرداندند... دلالت دارد بر اينكه مؤمنين موظف شده بودند دوستان مشرك خدا را وادار بـه مهـاجـرت نمـاينـد، اگـر اجـابـت كـردنـد به دوستي خود با آنان ادامه دهند و اگـر اجـابـت نكـردنـد بـه قتلشان برسانند.

«اِلاَّ الَّذينَ يَصِلُونَ اِلي قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ ميثاقٌ اَوْ جآؤُكُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ اَنْ يُقاتِلُوكُمْ اَوْ يُقاتِلُوا قَوْمَهُمْ وَ لَوْ شآءَ اللّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَيْكُمْ فَلَقـاتَلُـوكُـمْ فَـاِنِ اعْتَـزَلُـوكُـمْ فَلَـمْ يُقـاتِلُـوكُـمْ وَ اَلْقَــوْا اِلَيْكُــمُ السَّلَــمَ فَما جَعَلَ اللّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبيلاً»

«مگر آن افراد و اقوامي كه با قومي پيمان دارند، كه بين شما و آن قوم پيمان صلح برقرار باشد و يا با شما سر جنگ نداشته باشند و توان جنگ با قوم خــود را نيـز نـدارنـد و اگـر خدا مي‌خواست بر شما تسلطشان مـي‌داد و بـا شمـا پيكـار مي‌كردند، اگر اينان از شما كناره گرفتند، نه با شما شدند و نه با دشمن شما، و

(114) جامعه‌شناسي

اطاعت و تسليم عرضه كردند، خدا براي شما عليه آنها تسلطي نگذاشته است.»(90 / نساء)

اين آيه شريفه استثنائي است از حكمي كه در جمله: «فَاِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ» مي‌باشد و در آن دو طائفه را از حكم دستگير كردن و كشتن مشركين استثنا كرده، يكي آن مشركيني كه بين آنان و بين بعضي از اقوام كه با مسلمانان پيمان صلح دارند رابطــه‌اي باشد، كه آن دو را به هم وصل كرده باشد، مثلاً بين آن مشركين و بين آن اقوام سوگندي و چيزي نظير آن برقرار باشد كه هر يك از دو طائفه مورد حمله قرار گرفت ديگري ياريش كند و طائفه دوم آن مشركيني بوده‌اند كه نه ميل داشتند با مسلمانان قتال كنند و نه نيروي آن داشته‌اند كه با مشركين قوم خود بجنگند و يا عوامل ديگري در كارشان دخالت داشته و وادارشان كرده خود را به كناري بكشند و به مسلمانان اعلام كنند كه ما نه عليه شمائيم و نه له شما، نه به ضرر شما و نه به نفع شما.

شرايط عدم تعرض به كفار (115)

پــس ايـــن دو طـــائفــه از حكـــم مـــذكــور در آيــه قبــل استثنــاء شـده‌انـد.

استثنـاء بـر شـرايـط عـدم تعــرض

«سَتَجِــدُونَ اخَريــنَ يُريــدُونَ اَنْ يَأْمَنُوكُــمْ وَ يَأْمَنُــوا قَوْمَهُمْ كُلَّما رُدُّوا اِلَــي الْفِتْنَــةِ اُرْكِسُــوا فيهــا فَـاِنْ لَـمْ يَعْتَـزِلُـوكُـمْ وَ يُلْقُـوآا اِلَيْكُمُ السَّلَــمَ وَ يَكُفُّوآا اَيْدِيَهُمْ فَخُـذُوهُـمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُـوهُمْ وَ اُولآئِكُــمْ جَعَلْنا لَكُـمْ عَلَيْهِــمْ سُلْطانــا مُبينــا»