جامعه‌شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 78

«وَعَــدَ اللّــهُ الَّـذيـنَ امَنُـوا مِنْكُـمْ وَ عَمِلُـوا الصّالِحـاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُـمْ فِـي الاَْرْضِ

شايستگي دوام نظام اجتماعي اسلام (165)

كَمَـااسْتَخْلَـفَ الَّـذيـنَ مِـنْ قَبْلِهِـمْ وَ لَيُمَكِّنَـنَّ لَهُـمْ دينَهُـمُ الَّـذِي ارْتَضـي لَهُـمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْنا يَعْبُدوُنَني لايُشْرِكُونَ بي شَيْئا...» (55 / نور)

و آيــــاتــي ديگـــر كــــه ايــن معنـــا را افـــاده مـي‌كنــد.

شعار اجتماع اسلامي: پيروي از حق، نه از اكثريت

البته در اين ميان جهت ديگري نيز هست كه دانشمندان در بحث‌هاي خود از آن غفلت ورزيده‌اند كه آن عبارت است از اينكه تنها شعار اجتماع اسلامي، پيروي از حق است (هم در اعتقاد و هم در عمل،) ولي جوامع به اصطلاح متمدن حاضر، شعارشان پيروي از خواست اكثريت است، چه آن خواست حق باشد و چه باطل، و اختلاف اين دو شعار باعث اختلاف هدف جامعه‌اي است كه با اين دو شعار تشكيل مي‌شود و هدف اجتماع اسلامي سعادت حقيقي انسان است، يعني آنچه كه عقل سليم آن را سعادت مي‌داند و يا به عبارت ديگر هدفش اين است كه همه ابعاد انسان را تعديل كند و عدالت را

(166) جامعه‌شناسي

در تمامي قواي او رعايت نمايد، يعني هم مشتهيات و خواسته‌هاي جسم او را به مقداري كه از معرفت خدايش باز ندارد به او بدهد و هم جنبه معنويتش را اشباع كند و بلكه خواسته‌هاي ماديش را وسيله و مقدمه‌اي براي رسيدنش به معرفت اللّه قرار دهد و اين بالاترين سعادت، و بزرگترين آرامش است كه تمامي قواي او به سعادت (مخصــوصــي كــه دارنــد،) مي‌رسنــد (هر چنـد كـه امـروز خود ما مسلمانان هم نمي‌توانيم سعادت مورد نظر اسلام را آن طــور كه بايد درك كنيـم، براي اين كــه تــربيــت اسلامي، تربيت صــد در صــد اســلامي نبوده است.)

و به همين جهت اسلام قوانين خود را بر اساس مراعات جانب عقل وضع نمود، چون جِبِلَّت(1) و فطرت عقل بر پيروي حق است و نيز از هر چيزي كه مايه فساد عقل است به شديدترين وجه جلوگيري نموده و ضمانت اجراي تمامي احكامش را به عهده اجتماع گذاشت (چه احكام مربوط به عقايد را و چه احكام مربوط به اخلاق و اعمال را،) علاوه بر

1- جِبِلَّت به معناي طبيعت، سرشت، فطرت، اصل. فرهنگ فارسي دكترمعين. (ناشر)