خداشناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 144

خداوند در اين كلام مجيدش خلقت خود را تعميم داده و هر موجود كوچك و بزرگي را كه كلمه «شي‌ء» بر آن صادق باشد مخلوق خود دانسته از آن جمله فرموده است: «بگو خداست آفريننده هر چيز و او يكتاي قهّار است،» (16 / رعد) و نيز فرموده: «آن كسي است كه ملك آسمان‌ها و زمين از آنِ اوست،» (2 / فرقان) و در آخر مي‌فرمايد: «و آفريد هر چيزي را و تقديركرد آن را چه تقدير كردني،» (2 / فرقان) و نيز مي‌فرمايد: «پروردگار ما همان است كه به هر چيزي آفرينش بخشيد و (به استفاده از آن) رهبري‌اش كرد،» (50 / طه) و نيز مي‌فرمايد: «آن كسي است كه جمع‌آوري و سـپس درست كـرد و آن كسي است كـه تـقــديــر و انــدازه‌گيــري كــرد سپس هـدايـت فرمود.» (2 و 3 / اعلي)

در اين آيات و آيات ديگري نظير اينها يك نوع بيان ديگري است و آن اين است كه

خلق موجودات و تقدير حركت و هدايت آن‌ها (293)

خود مــوجــودات را مستنــد به خلقــت دانستــه و اعمــال و آثار گوناگون و حركات و سكنات آن‌ها را مستند به تقدير و هدايت الهي دانسته، مثلاً گام برداشتن انسان براي انتقــال از ايـن جـا بــه آن جــا و شنــاوري مــاهــي و پــرواز مرغ و ساير كارها و آثـار مستند به تقدير الهي و خود آن نامبرده‌ها مستند به خلقت اوست.

از اين قبيل آيات، بسيار است كه خصوصيّات اعمال موجودات و حدود آنها و همچنين غاياتي را كه موجودات به هدايت تكويني خدا هر يك به سوي آن سير مي‌كند منتهي به خدا دانسته و همه را مستند به تقدير خداي عزيز عليم مي‌داند.

پس جوهره ذات مستند به خلقت الهي و حدود وجودي آنها و تحوّلات و غاياتي كه در مسير وجودي خود دارند همه منتهي به تقدير خدا و مربوط به كيفيت و خصوصيّتي است كه در خلقت هر يك از آنها است، در اين ميان آيات ديگري نيز هست كه مي‌رساند اجزاء عالم همه به هم متصل و مربوطند و اتصال آن اجزاء بــه حــدي است كه همه را

(294) خداشناسي

به صورت يك موجود درآورده و نظام واحدي در آن حكمفرماست.(1)

تســويـه خلقــت

«اَلَّذي خَلَقَ فَسَوّي!» (2 / اعلي)