خداشناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 154

قرآن كريم براي انسان همان نظامي را قائل است كه خود ما آدميان نيز همان را براي خود احساس مي‌كنيم و عقل و تجربه ما نيز اين احساس را تأييد مي‌كند و احساس ما را بر خطا نمي‌داند و آن احساس اين است كه تمامي اجزاي عالم با همه اختلافي كه در هويت‌ها و انواع آن هست هر يك در نظام عمومي فعلي و اثري دارد و از نظام آثاري را تحمل مي‌كند و با اين تأثير و تأثّر، فعل و انفعال، التيام و ارتباطي كه در سرتاسر نظام حكمفرماست به وجود مي‌آيد و اين همان قانون عليّت عمومي در اجزاء عالم است.(1)

(314) خداشناسي

قــدرت واحـد، و پيـوستگـي در حقيقــت وجـــود

«وَ ما اَمْرُ السّاعَةِ اِلاّ كَلَمْحِ‌الْبَصَرِ اَوْ هُوَ اَقْرَبُ!»

«و امر قيامت چشم بهم زدني بيش نيست و يا نزديك‌تر از آن...!» (77 / نحل)

امر قيامت بالنسبه به قدرت و مشيت خداي‌تعالي مانند امر آسان‌ترين خلق است. «اِنَّ اللّهَ عَلي كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَديرٌ،» (259 / بقره) قدرت او بر هر چيزي ايجاب مي‌كند كه تمامي موجودات و اعمال در برابر قدرت او يكسان باشند. البته قدرتي كه در بشر است قدرت مقيد است، تنها چيزي كه انسان قدرت بر آن را دارد اراده كاري، مثلاً «خوردن» است، از اراده گذشته مقيد شرايط و همه وسايطي هستند كه از حيطه قدرت آدمي

1- الميــــــــزان ج 14، ص 136.

قدرت واحد و پيوستگي در حقيقت وجود (315)

خارجند، پس اين وسايط قيودي هستند كه قدرت بشر را مقيد مي‌كند و چون انسان بخواهد قدرت خود را به كار بندد و مثلاً غذايي بخورد قبلاً بايد شرايط آن را فراهم نموده، غذا را بخورد و در دسترس خود قرار دهد و موانع را بر طرف سازد و آن گاه ابزار بدني خود را به كار بزند تا غذا بخود. كمي اين مقدمات و زيادي آن، نزديكي‌اش و دوري‌اش و هم‌چنين ساير صفاتش، باعث اختلاف در سهولت و دشواري عمل مي‌شود و قدرت را كم و زياد مي‌كند ولكن خداي‌تعالي قدرتش عين ذات اوست، كه واجب‌الوجود است و عدم در آن ممتنع است. محال است قدرت او مقيد به قيدي شود، پس قدرت او مطلق و غير محدود به حد و غير مقيد به قيد است، قدرتش عام است، كه به هر چيز تعلق مي‌گيرد و هر چيزي نسبت به قدرت او مساوي است، بدون اين كه كاري برايش آسان و كاري ديگر برايش دشوار باشد، انجام كاري برايش فوري و كار ديگر برايش معطلــي داشته بــاشــد، اختــلافي اگر هست تنهــا ميانه خود اشياء نسبت به يكديگر است.

اگر اجزاء عالم را نسبت به هم بسنجيم و اسباب و شرايط و نبود موانعي كه ميانه آنها واسطه است در نظر بگيريم البته باعث مي‌شود كه بعضي را به وجود بعضي مقيد كند، لكن قدرت عام الهي را كه متعلق به آن است مقيد نمي‌كند اما همين قدرت عامه مقيد