خداشناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 75

مفهـوم سجـده موجودات در برابر خـدا

«وَلِلّهِ يَسْجُدُ مَنْ فِي السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ طَوْعا وَ كَرْها وَ ظِللُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ الاْصـــالِ!» (15 / رعـــد)

اعمال اجتماعي‌اي كه انسان به منظور اغراض معنوي انجام مي‌دهد، مثلاً زمين ادب بوسيدن كه به منظور نهايت ذلت و افتادگي سجده كننده، در قبال عزت و علوّ مقام مسجود انجام مي‌شود، نام اين اعمال را به غرضهاي آن‌ها نيز داده و غرضها را به همان نام مي‌نامند. همان طور كه بر زمين و به خاك افتادن را سجده مي‌گويند، تذلّل را هم سجود مي‌گويند، همه اين‌ها به اين عنايت است كه برسانند كه منظور از اين اعمال اجتماعي همان غرضها و نتايج آن است.

قرآن كريم اين گونه اعمال و نظاير آن از قبيل قنوت و تسبيح و حمد و سؤال و امثال آن را به همه موجودات نسبت مي‌دهد. فرق ميانه اين امور، در صورت انتسابش به موجودات و همين امور در صورت وقوعش در ظرف اجتماع بشري اين است كه غايات و

(148) خداشناسي

غرض‌هاي آن‌ها در قسم اول به حقيقت معنايش موجود است، به خلاف قسم دوم، كه غرض از آن امور، به نوعي از وضع و اعتبار تحقق مي‌يابد. ذّلت موجودات و افتادگي آن‌ها در برابر ساحت عظمت و كبريايي خداوند ذلت و افتادگي حقيقي است، به خلاف برو افتادن و زمين ادب بوسيدن در ظرف اجتماعي بشري كه بر حسب وضع و اعتبار، ذلت و افتادگي است.(1)

مفهـوم سجـده سايه‌ها چيست؟

«وَلِلّهِ يَسْجُدُ مَنْ فِي السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ طَوْعا وَ كَرْها وَ ظِللُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَالاْصالِ!» (15/رعد)

قـرآن مجيـد افتـادن سـايـه اجسام را در صبح و شام بر زمين سجده ناميده و براين اساس است كه در اين حال معناي سجده ذاتي را كه در ذوات اشياء است با مثال

1- الميــزان ج 22، ص 213.