زندگانی حضرت امام محمد تقی جوادالائمه صفحه 30

بخشی از علم به وسیله ی کتاب آسمانی قرآن است که به امام افاضه شده و آن ها حاملین علوم قرآن هستند و از ظاهر و باطن، مجمل و مبین و محکم و متشابه قرآن مطلع و آگاهند.

چنانچه خداوند در سوره ی جن می فرماید: (عالم الغیب فلا یظهر علی غیبه أحدا - الا من ارتضی من رسول فانه یسلک من بیده یدیه و من خلفه رصدا). [125] . علم غیب، در مقابل علم شهود است که به حس ظاهر و باطن درک نمی شود. این علم غیب به سه اعتبار است: [ صفحه 183] 1 - یا به اعتبار زمان وقوع کاری است. مانند اشیای گذشته و آینده. 2 - یا از جهت مکان وقوع می باشد. مانند آنچه از حس ما غایب و پنهان است که اکنون با آن وضع و محاذات حسی نداریم، بلکه در مکان آینده و زمان آینده با آن تماس حاصل می کنیم. 3 - یا در اصل زمانی و مکانی نیست، ولی پنهان از نفس آدمی است. مانند قواعد علمی. چنانچه در سوره ی آل عمران می فرماید: (تلک من أنباء الغیب نوحیه الیک ما کنت تعلمها أنت و لا قومک). [126] . یا مانند فن کشتی سازی که به نوح تعلیم شد و همه ی این علوم به شهود و حس است و آنچه غیر از این باشد علم غیب است که ماورای حس و شهود است و این علم غیب مخصوص ذات حق تعالی است و آن خداوند است که عالم به غیب است و در این علم غیب، هیچ کس در هیچ مرتبه ای از مراتب و منازل آن شرکت ندارد مگر کسانی که از آن ها راضی باشد. این مرضیین، پیامبران و خلفای آن ها هستند که حافظ علم غیب هستند. از این رو فرمود: (فلا یظهر علی غیبه أحدا). و استثناء آن به وجود مقدس پیامبر خدا صلی الله علیه و آله

و علی امیرالمؤمنین علیه السلام و اولاد معصومین علیهم السلام آن ها تعبیر شده است که: (فجعلتم خزنه لعلمه و تراجمه لوحیه». و این علم است که به کثرت انفاق کاستی و تقلیل نمی یابد. آن سان که خداوند می فرماید: (فانه یسلک من بین یدیه و من خلفه رصدا). چرا که خداوند این علم را از کید شیاطین مصون داشته و از چشم و گوش آن ها محو فرموده است. در روایتی آمده: «انه قد أبلغ النبی صلی الله علیه و آله علیا و الطیبین من ذریته ما علمه من غیبه و أنهم قد [ صفحه 184] أبلغوا شیعتهم ما امروا بابلاغهم من العلوم الغیبه». تردیدی نیست که برگزیده ترین افراد بشر، پیامبر خاتم النبیین صلی الله علیه و آله بوده که صادر اول، عقل کل و اشرف رسل است و او علم غیب شهودی را به امیرالمؤمنین علی علیه السلام و ذریه پاک او آموخت و به آن ها اجازه داد که به خواص شیعه - که ظرفیت تحمل و حفظ علم غیب را داشته باشند - بیاموزند. چنانچه در «تفسیر قمی» آمده است: «لیعلم النبی صلی الله علیه و آله أن قد أبلغ رسالات ربه و أحاط بما لدی الرسول من العلم و أحصی کل شی ء عددا» [127] . این علم، آگاهی از گذشته و آینده تا روز قیامت از فتنه ها، خسف، زلزله، قذف و هلاکت افراد و اقوام و ملل است. شیخ کلینی رحمه الله روایت می کند که: حمران بن اعین از حضرت باقر علیه السلام در ضمن حدیث مفصلی - که نقل نموده - از تفسیر آیه ی (عالم الغیب فلا یظهر علی غیبه أحدا) پرسید؟ حضرت باقر علیه السلام فرمود: سوگند

به خدا! محمد صلی الله علیه و آله از کسانی است که او را پسندیده است. [128] . آنگاه فرمود: و اما اینکه فرموده: «علم الغیب» همانا خداوند عالم است به آنچه از خلق او پنهان است در آنچه تقدیر می کند و در علم خودش بیش از آنکه او را بیافریند و پیش از آنکه به فرشتگانش برساند حکم می کند، ای حمران این علمی است که نزد او موقوف است و به درخواست او بستگی دارد، هرگاه بخواهد آن را حکم می کند و اگر بدا در آن حاصل شد آن را امضاء نمی کند. [ صفحه 185] اما علمی که آن را مقدر کند و حکم کند و امضا کند یعنی به مرحله ی ثبوت برسد علمی است که به رسول خدا و پس از آن به ما منتهی می گردد. و آنچه که خداوند در سوره ی نمل می فرماید که: (لا یعلم من فی السماوات و الأرض الغیب الا الله) از همین علم است که از باب حکمت و مصلحت با شرایط خاصی به پیامبر خود و اوصیای او او افاضه می فرماید. و معنای روایتی که می فرماید: «یعلمه و یزقه العلم زقا و یرزقه العلم رزقا و یعلمه الله الهاما» همین است. [129] .

امام اعلم از موسی و خضر است

سیف تمار گوید: در مسجد الحرام در کنار حجر اسماعیل علیه السلام با گروهی از شیعیان در حضور امام صادق علیه السلام نشسته بودیم که حضرتش فرمود: علینا عین فالتفتنا یمینه و یسره فلم نر احد فقلنا لیس علینا عین. فقال: و رب الکعبه و رب البیت - ثلاث مرات - لو کنت بین الخضر و موسی علیهماالسلام لأخبرتهما أنی أعلم منهما و لأنباهما بما

لیس فی أیدیهما لأن موسی و الخضر علیهماالسلام أعطیا علم ما کان و لم یعطیا علم ما یکون و ما هو کائن حتی تقوم الساعه و لقد ورثنا من رسول الله صلی الله علیه و آله وراثه. [130] . آیا کسی مراقب ما است؟ ما به راست و چپ نگاه کردیم و کسی را ندیدیم، پس عرض کردیم که کسی مراقبت ما نیست. سه بار فرمود: به پروردگار عالم و خدای کعبه سوگند! که اگر من با خضر و موسی علیهماالسلام بودم هر دو را آگاه می کردم که من از آن ها داناتر [ صفحه 186] هستم و آن ها را به آنچه نمی دانستند، خبر می دادم، زیرا به موسی و خضر علیهماالسلام علم گذشته تعلیم شده بود ولی علم به آنچه واقع می شود و آنچه تا روز قیامت واقع خواهد شد داده نشده بود و ما این علوم را از رسول خدا صلی الله علیه وآله به وراثت بردیم. شیخ صدوق رحمه الله در «عیون اخبار الرضا علیه السلام» روایتی از امام رضا علیه السلام از جدش رسول الله صلی الله علیه و آله نقل نموده که حضرتش فرمود: ما ینقلب جناح طائر فی الهوی الا و عندنا فیه علم. [131] . هیچ بال پرنده ای حرکت نمی کند مگر آن که نزد ما در مورد آن علم و آگاهی است. در خبر دیگری می فرماید: هیچ برگی از درخت نمی روید - یا نمی افتد - مگر آن که ما بدان واقف و مطلع هستیم. قطب راوندی در کتاب «خرائج» از امام رضا علیه السلام روایت می کند که حضرتش به مردی به نام «ابن هداب» فرمود: تو به زودی به تهمت خونی از نزدیکانت مبتلا خواهی شد.

او گفت: علم غیب را جز خدا کسی نمی داند. فرمود: مگر آیه ی (عالم الغیب فلا یظهر علی غیبه احدا - الا من ارتضی من رسول) [132] را نخوانده ای رسول خدا صلی الله علیه وآله مرتضی بود و ما ورثه ی او هستیم که به ما علوم اولین و آخرین از گذشته و آینده تا روز قیامت افاضه شده است. [133] . [ صفحه 187] در کتاب «غیبت» از قاسم بن علا - که از وکلای حضرت عسکری علیه السلام می باشد، و عمرش 117 سال بود و در سن هشتاد سالگی چشمش نابینا شد - نقل شده که حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در توقیع مبارک، مرگ او را پیش از چهل روز خبر داد و روز هفتم مریض شد و چشمش پیش از مرگش روشن شد و قاسم ماجرا را به رفیقش عبدالرحمان گفت و نامه ای که از توقیع مبارک صادر شده بود شخصا خواند و عبدالرحمان این آیه را خواند: (و ما تدری نفس ماذا تکسب غدا) [134] . در این آیه - که آخر سوره ی لقمان است - خداوند پنج علمی را که به خود اختصاص داده در سوره ی جن این علوم را به برگزیدگان خود نیز اختصاص داده است، می فرماید: (عالم الغیب فلا یظهر علی غیبه أحدا الا من ارتضی) [135] . و در آیه ی کریمه ی (تنزل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم من کل أمر) [136] آنچه که فرشتگان و روح که همان محدث آسمانی است به اذن پروردگار از هر امری بر دل برگزیدگان ربوبی الهام و وحی می نمایند. و در سوره ی حم می فرماید: (فیها یفرق کل أمر حکیم)

[137] از آن چه از باقیه ی لوح محفوظ امضا، حتم و حکم شده به آن ها آموخته می گردد. و این «کل امر» و «کل امر حکیم» که بر دلهای برگزیدگان نازل می شود کلیه امور و سرنوشت عالم وجود است. چنانچه در «تفسیر برهان» آمده است: مردی از امام علیه السلام پرسید: حجج الهی چه کسانی هستند؟ که (فیها یفرق کل أمر حکیم) بر آن ها تمام امور عرضه می شود؟ [ صفحه 188] امام علیه السلام می فرماید: رسول خدا صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام. [138] . شیخ صدوق رحمه الله در «معانی الاخبار» از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله روایت نموده که: پیامبر خدا صلی الله علیه وآله به علی علیه السلام اشاره کرد و فرمود: هذا هو الامام المبین الذی أحصی الله فیه و الله علم کل شی ء» [139] . این علی همان امام مبین است که خداوند در او کلیه ی علوم را جمع آوری فرموده است - پروردگار عالم به او همه چیز آموخته است - در تفسیر «صافی» از «بصائر الدرجات» از امام صادق علیه السلام نقل کرده که حضرتش شنید مردی این آیه را می خواند: (یا أیها الناس علمنا منطق الطیر و اوتینا من کل شی ء) [140] . فرمود: (اوتینا من کل شی ء) یعنی: خداوند زبان طیور و حیوانات را و تمام علوم را - نه از تمام علوم که «من» تبعیضی باشد، به ما آموخت. حضرت فرمود: کلیه علوم را خداوند به ما آموخته است. [141] .

شاهد و مشهود