زندگانی حضرت امام محمد تقی جوادالائمه صفحه 63

تعلیم طریق استخاره

سید بن طاووس رحمه الله به اسناد خود از امام جواد علیه السلام چنین روایت کرده است: هنگامی که مأمون، دختر خود را به امام جواد علیه السلام تزویج کرد، حضرتش به مأمون نوشت: هر زنی صداقی دارد که باید شوهرش از مال خودش به او بدهد و چون خداوند اموال ما را در آخرت عنایت می فرماید و به شما در دنیا مرحمت کرده [ صفحه 370] است، من اکنون یک معانی رقیقه ای که به کار دنیا و آخرت بخورد به دختر تو به عنوان

مهریه می دهم و آن «الوسائل إلی المسائل» است - که به نام مناجات امام جواد علیه السلام هم نوشته اند -. این طرق استخاره ای است که به چند قسم از خدا طلب خیر نمایند، امام می فرماید: من از پدرم، او از پدرش موسی بن جعفر تا برسد به حضرت محمد مصطفی علیهم السلام این دعا به ما رسیده و من آن را به عنوان مهریه ی دختر خلیفه قرار می دهم. جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: جبرئیل به من گفت: این مفاتیح گنج های دنیا و آخرت است. هر کس با خود داشته و وسیله خود سازد به مطالب و مقاصد خود می رسد و آن وسیله ای است که با آن، درهای رغبات گشوده می شود و به وسیله ی آن حاجات برآورده می شود. آن گاه این نسخه مناجات نامه و استخاره را تعلیم فرموده است که: اللهم إن خیرتک فیما أستخیرک فیه تنیل الرغائب، و تجزل المواهب، و تغنم المطالب، و تطیب المکاسب، و تهدی إلی أجمل المذاهب، و تسوق إلی أحمد العواقب، و تقی مخوف النوائب. اللهم إنی أستخیرک فیما عزم رأیی علیه، و قادنی عقلی إلیه، فسهل اللهم منه ما توعر، و یسر منه ما تعسر، و اکفنی فیه المهم، و ادفع عنی کل ملم، و اجعل رب عواقبه غنما، و خوفه سلما و بعده قربا، و جدبه خصبا. و ارسل اللهم إجابتی، و انجح فیه طلبتی، و اقض حاجتی، و اقطع عوائقها و امنع بوائقها، و اعطنی اللهم لواء الظفر بالخیره فیما استخرتک، و وفور الغنم فیما دعوتک، و عوائد الافضال فیما رجوتک، و اقرنه اللهم رب بالنجاح، و خصه بالصلاح، و أرنی أسباب الخیره فیه

واضحه، و اعلام غنمها [ صفحه 371] لائحه، و اشدد خناق تعسیرها و انعش صریع تیسرها، و بین اللهم ملتبسها، و اطلق محتبسها و مکن اسها فیه، حتی تکون خیره مقبله بالغنم، مزیله للغرم، عاجله للنفع، باقیه الصنع، إنک ولی المزید، مبتدی بالجود. [410] .

عاقبت اندیشی

امام جواد علیه السلام از جد بزرگوارش به اسناد پدر بزرگوارش روایت می کند که امیرمؤمنان علی علیه السلام به قیس بن سعد، آنگاه که از مصر بازگشته بود، فرمود: یا قیس! إن للمحن نهایات لابد أن تنتهی إلیها، فیجب علی العاقل أن ینام لها إلی أدبارها، فإن مکایدتها بالحیله عند إقبالها زیاده فیها. ای قیس! پیش آمدهای ناگوار مدتی دارد که به آخر و نهایت خواهد رسید پس واجب است مرد خردمند از برگشت آنها غافل نباشد و حیله ورزیدن در نجات یافتن این بلاها موجب زیادتی آنها می گردد. آری، انسان در این نشئه، محل ابتلای حوادث است، خوبی و بدی، حزن و شادی، فقر و غنی، وسعت و تنگدستی همه یک دوران دارد که بقا و دوامی بر آن نیست. مرد خردمند باید فکر آغاز و انجام، نتیجه ی حادثه و غایت امراض را بنماید. اگر مریض شد یقین کند موقتی خواهد بود و در پس هر گریه آخر خنده ای است. بنابراین، انسان باید از نظر نتیجه ی نهایی قضاوت کند و این حادثه را سبب تکامل خویش بداند.

رضای خدا

امام جواد علیه السلام از جدش امیرمؤمنان علی علیه السلام نقل کرده که حضرتش به اباذر فرمود: [ صفحه 372] إنما غضبت لله عزوجل فارج من غضبت له إن القوم خافوک علی دنیاهم و خفتهم علی دینک. و الله! لو کانت السماوات و الأرضون رتقا علی عبد ثم اتقی الله لجعل الله له منهما مخرجا لا یؤسنک إلا الحق و لا یوحشنک إلا الباطل. یا اباذر! همانا برای خداوند خشم و غضب کردی، پس گرامی بدار کسی را که به خاطر او غضب کردی بدون تردید این قوم بر دنیای

خود از تو ترسیدند و تو بر دینت از آنان ترسیدی. به خدا سوگند اگر آسمانها و زمین ها بر بنده ای بسته شود و او تقوای الهی پیشه کند و از خدا بترسد، خداوند از میان آن دو برای او راه خروجی فراهم سازد، جز حق تو را آرامش نبخشد و جز باطل تو را دچار وحشت و نگرانی نسازد. حضرتش در سخن دیگری فرمود: من استفاد أخا فی الله فقد استفاد بیتا فی الجنه. [411] . کسی که در راه خدا برادری به دست آورد در حقیقت خانه ای در بهشت به دست آورده است. این استفاده برادر دینی از جهاتی است: یکی امر به معروف و نهی از منکر است که انسان برادر دینی خود را هر لحظه به خیر تذکر دهد و از شر و بدی بازش دارد. دیگر آنکه از او در راه خیر برای رضای خدا استفاده کند، یعنی کاری که می خواهد برای رضای خدا بنماید، او را هم شریک سازد، مثلا مسجدی بسازد، [ صفحه 373] دست افتاده ای را بگیرد، یتیمی را بنوازد، کتابی مفید طبع و نشر کند. سوم آنکه به استظهار او قیام به واجب کند، یعنی او را در سفر مکه برای حمایت خویش همراه ببرد، یا در امر واجب یاریش کند، یا در مستحبات یاریش نماید. در هر حال، استفاده از برادر مؤمن در تمام شؤون زندگی میسر است، خواه هدف اولی کمک به خود یا حمایت از او باشد. در هر صورت، هر دو از ثواب و پاداش اخروی بهره مند خواهند شد، از این رو حضرتش تضمین خانه ای در بهشت نمود تا بنیان برادری و اجتماع

اسلامی مشید و استوار باشد.