شرح زیارت جامعه کبیره صفحه 126

کنند.

انحراف در عرفان

بعضی از بزرگان آنان نیز انحرافات زیادی دارند؛ همچون غزالی، و ابن فارض. به عنوان نمونه یک حرف غزالی این است که وقتی به باب لعن می رسد می گوید: ما نباید لعن یزید را بکنیم زیرا احتمال می رود توبه کرده باشد.(1) یعنی می خواهد بگوید: کسی اگر امام را هم بکشد توبه اش قبول است که این خودش بدعت است.

یا این که ابن فارض در دیوانش می گوید: وقتی فرعون در دریا غرق شد گفت: خدایا توبه کردم، الآن فهمیدم که من عبد هستم و تو خدایی. خدای منّان هم به جبرئیل گفت: سریع به دهان فرعون گل بزن تا به کفر بازگشت نکند و پشیمان نشود. بنابراین فرعون موحد و خداپرست از دنیا رفت. درصورتی که آیۀ کریمۀ قرآنی به صراحت دارد: «آلْآنَ وَ قَدْ عَصَیْتَ قَبْلُ وَ کُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِینَ » (2) حالا؟! درحالی که این همه جنایت کردی می خواهی توبه کنی ؟!

آیا این ها عارف هستند؟ آیا این ها عرفان است ؟ برای همین امام صادق علیه السّلام فرمودند:

«شرّقا و غرّبا لن تجدا علما صحیحا الاّ شیئا خرج من عندنا