شرح زیارت جامعه کبیره ترجمه شموس الطالعه صفحه 113

1- 237. سوره یس، آیه 12.

2- 238. معانی الاخبار، ص 95، باب معنی الامام المبین.

3- 239. احتجاج، ص 160، باب احتجاج النبی یوم الغدیر علی الخلق.

پس اخباری که دلالت دارد که ایشان علم گذشته و آینده و آنچه خواهد شد را دارند معنایش این است که علم نازل شده به عالم مشیت که محیط بر همه وجودات است که از آن به اضافه اشراقیه تعبیر می شود که ایشان وعای آنند آنگاه در هر سال سرّ عالم در عالم امام در شب های قدر بر او نازل می شود، آن عوالم سه گانه عبارتند از: عوالم مشیت، ارادت و قدر؛ و سه عالم دیگر باقی مانده یعنی عوالم قضاء در شب های جمعه و عوالم اذن در ایام و سپس در ساعاتی که اجل آنها رسیده بر ایشان نازل می شود. اجل آنها زمانی می رسد که خودشان شخصا در آن ساعات به عوالم خویش می روند، و یا در اوقات دیگری که خدای - عزّوجلّ - آن را معلوم کرده و ایشان آن را می دانند، به آن عالم می روند.

در زیادت لحظه به لحظه علم امام

پس اخباری که بر نفی علم دلالت دارد نگاه به عدم بلوغ اشیاء و عدم تنزل آنها به آن عوالم در عالم امام دارد، مثل اخبار شب های قدر و اخبار شب های جمعه و اخباری که دلالت دارد که بهترین دانش های ایشان آن است که لحظه به لحظه نو می شود، و اخباری که نفی علم غیب از امامان می کند، مثل حدیث جاریه و اخباری که دلالت می کند که اگر دانش ایشان زیاد نمی شد علم ایشان پایان می یافت، و اخباری که دلالت می کرد بر این که ایشان به هنگامی که بخواهند بدانند می دانند، و اخباری که دلالت دارد بر این که دانش برای ایشان بازشود و تفصیل می یابد و می فهمند و بسته و مجمل می شود و نمی دانند.

در شب قدر چه می گذرد؟

شاهد بر این دریافت و برداشت از روایات صحیح است، این روایات در کافی در تفسیر: انا انزلناه... آمده است، از جمله روایت ابی جعفر(1) است که گفت: اولین آفریده خدای - جل ذکره - لیله قدر است، در این شب اولین پیامبر و اولین وصی اش را آفریده، قضایش بر این تعلق گرفت که در هر سال شبی باشد که تفسیر امور تا سال آینده در آن شب نازل شود، و هر کس انکار کند سخن خدای - عزّوجلّ - را رد کرده است، آنگاه در ادامه حدیث(2) را به اینجا رسانید که مردی به ابوجعفر (باقر)علیه السلام عرضه داشت: ای پسر پیامبر بر من خشم مگیر! فرمود: برای چه بر تو