شرح زیارت جامعه کبیره ترجمه شموس الطالعه صفحه 200

1- 462. سوره اسراء، آیه 9.

2- 463. سوره شوری، آیه 53.

3- 464. کافی، 1 / 191، باب انّ الأئمه هم الهداه.

وَ مَصَابِیحِ الدُّجَی

وَ مَصَابِیحِ الدُّجَی

«مصباح» به معنای چراغ است، و به کنایه در هر چه که باعث راهنمایی شود به کار می رود. «دجی» به ضمه جمع «دجیه» به ضم به معنای تاریکی است.

تفسیری کوتاه از آیه نور

آن حضرت با این جمله اشاره به آیه شریفه نور دارد: «اللَّهُ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاهٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَهٍ الزُّجَاجَهُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّی یوقَدُ مِنْ شَجَرَهٍ مُبَارَکَهٍ زَیتُونِهٍ لَا شَرْقِیهٍ وَلَا غَرْبِیهٍ یکَادُ زَیتُهَا یضِی ءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَی نُورٍ یهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یشَاءُ وَیضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَی ءٍ عَلِیمٌ»(1) یعنی: «خداوند نور آسمانها و زمین است، قصه نور او همانند چراغدانی است که در آن چراغی باشد، چراغ در شیشه ای و شیشه به سان کوکبی نورانی است که در آن چراغی از درخت زیتون مبارک که شرقی و غربی نیست، می باشد روغنی که اگر آتش به آن نخورد نیز نزدیک به درخشش است، نور بالای نور است، خداوند هر کس را خواهد به نور خویش راهنمایی می کند، و خداوند ضرب المثل هایی برای مردم می آوردو او به همه اشیاء داناست».

در آیه شریفه برای مؤمن پنج مرتبه قرار داده است و فرمود: «مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاهٍ فِیها مِصْباحٌ...» مراد از این مصباح مجموعه چیزهایی موجود در آن از فتیله و روغن و شیشه و محتویات آن می باشد، و مراد از آن مرتبه اسم اللَّه با مجموعه مراتب پنج گانه و آن مظهر همه آن مرتبه است، زیرا مشکوه را ظرف وی قرار داد، آنگاه خداوند در اجزای این مصباح(چراغ) سخن گفت و فرمود: مصباح در زجاجه است، مراد از این مصباح «فتیله کشنده روغن است که به تدریج آن را بالا می کشد به قرینه جمله بعد که فرمود: «یوقَدُ مِنْ شَجَرَهٍ مُبارَکَهٍ...» چه این که وقود به معنای گیرانه و هیزم برای چیزی است که می خواهند بسوزانند، و آن چیز فتیله است و شیشه مراد نیست، و مراد از آن مرتبه اسم اللَّه در عالم ولایت نوریه و همه مبدای اسماء حسنی و مصدر ارباب انواع است که منشای همه آثار است، پس این مرتبه نخست مؤمن و تشخص یافتن یک جزء از مصباح اول که مرکب است می باشد.