شرح زیارت جامعه کبیره ترجمه شموس الطالعه صفحه 299

1- 701. کافی، 2 / 253، باب من آذی المسلمین واحتقره.

2- 702. سوره بقره، آیه 30 .

3- 703. بحارالانوار، 3 / 212، باب 6، توحید و نفی، شرک..

و نیز روایت(1) امام صادق علیه السلام که قبلا روایت شد بر آن دلالت دارد که فرمود: «إِنَّ اللَّهَ أَجَلُّ وَ أَکْرَمُ مِنْ أَنْ یعْرَفَ بِخَلْقِهِ بَلِ الْخَلْقُ یعْرَفُونَ بِاللَّهِ» بفهم و غنیمت شمار!

لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ

در معنای عزیز

«عزیز» آنست که از کمی وجود نزدیک است که یافت نشود، این اشاره دارد به این که امکان ندارد که هویت خداوند در عالمی از عوالم آشکار شود، چه این که عوالم گنجایش وجود حق را ندارند، زیرا وجود عین ذات اوست و ذات او پایان ندارد، نه عدم او را محدود می کند و نه وجود طارد عدم، بلکه او به همه عوالم احاطه دارد، در اشیاء است ولی نه این که با آنها ممزوج باشد و از اشیاء بیرون است نه این که با آنها مباین باشد موجودی که به واسطه وجود موجود نیست، در این باره روایات فراوانی آمده و کلینی بابی در کافی از آن روایات باز کرده از جمله به اسنادش از امیرالمومنین در جواب از سؤال رأس الجالوت که پرسیده بود: «متی کان ربنا؟ قال: انما یقال متی، کان لمن لم یکن فکان و متی کان هو کائن بلا کینونه یا یهودی! کائن کان بلا کیف یکون» یعنی: «از چه زمانی پروردگار ما موجود بود؟ فرمود: ای یهودی! به کسی می گویند که از چه زمانی بوده که نبوده و موجود شده، او بدون وجود دیگر موجود است، موجودی که کیفیت و چگونگی ندارد».

معنایی که برای عزت کردیم در روایت کافی(2) به اسنادش به محمد بن عطیه نیز آمده است: «جاء رجل إلی أبی جعفرعلیه السلام من أهل الشام من علمآئهم فقال: یا أباجعفر! جئت أسألک عن مسأله قد أعیت علی أن أجد أحداً یفَسِّرُهَا وَ قَدْ سَأَلْتُ عَنْهَا ثَلَاثَهَ أَصْنَافٍ مِنَ النَّاسِ فَقَالَ کُلُّ صِنْفٍ مِنْهُمْ شَیئاً غَیرَ الَّذِی قَالَ الصِّنْفُ الآخَرُ فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍعلیه السلام مَا ذَاکَ قَالَ فَإِنِّی أَسْأَلُکَ عَنْ أَوَّلِ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ خَلْقِهِ فَإِنَّ بَعْضَ مَنْ سَأَلْتُهُ قَالَ الْقَدَرُ وَ قَالَ بَعْضُهُمُ الْقَلَمُ وَ قَالَ بَعْضُهُمُ الرُّوحُ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍعلیه السلام مَا قَالُوا شَیئاً أُخْبِرُکَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کَانَ وَ لَا شَی ءَ غَیرَهُ وَ کَانَ عَزِیزاً وَ لَا أَحَدَ کَانَ قَبْلَ عِزِّهِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّهِ عَمَّا یصِفُونَ وَ کَانَ الْخَالِقُ