جلوه های هدایت در سیره وسخن امام حسن عسکری علیه السلام صفحه 1

امام عسكري در يك نگاه

امام حسن عسكري عليه‌السلام در روز جمعه 8 ربيع الثاني سال 232 ق در مدينه متولد شد. [1] مادر بزرگوارش حُديث [2] و پدر بزرگوارش امام هادي عليه‌السلام است. مرحوم اربلي مي‌نويسد: «اما اسمه فالحسن و كنيته ابومحمد و لقبه الخالص؛ [3] نامش حسن و كنيه‌اش ابومحمد و لقبش خالص است.» و ابن شهر آشوب القاب آن حضرت را چنين بيان مي‌كند: «القابه: الصامت، الهادي، الرفيق، الزّكي، السّراج، المضيي، الشافي، المرضيّ، الحسن العسكري. آن حضرت و پدر و جدش هر كدام در زمان خود ابن‌الرضا ناميده مي‌شدند.» [4] تنها فرزندش، پسر او (هم نام رسول خدا) بود و غير از او فرزندي نداشت. [5] ابن شهر آشوب درباره مدت عمر حضرت مي‌نويسد: «23 سال با پدر و 6 سال در مقام امامت بود و در دوره امامتش با معتز (چند ماه) و بعد مهتدي و معتمد معاصر بود. [6] و سرانجام در جمعه 8 ربيع الاول 260 ق به شهادت رسيد. [7] .

جلوه هاي هدايت در سيره و سخن امام حسن عسكري

اشاره

در بخش اول اين مقاله به 6 نمونه از جلوه‌هاي هدايت در سيره و سخن امام حسن عسكري عليه‌السلام اشاره كرديم. اينك بقيه موارد را پي مي‌گيريم.

هشدار و انذار صريح

قرآن كريم براي هدايت بشر بارها از شيوه انذار و هشدار صريح استفاده كرده است؛ شيوه‌اي كه به مانند زنگ هشدار و بيدار باش مخاطب را هدف مستقيم محتواي خويش قرار مي‌دهد. امام حسن عسكري عليه‌السلام در مواردي متعدد چنين روشي را پيش مي‌گرفت. از جمله، در نامه‌اش به اسحاق بن اسماعيل نيشابوري، او و ديگران را هشدار مي‌دهد و با صراحت آنان را نسبت به عواقب سخت كارشان بيدار مي‌نمايد و مي‌نويسد: «پس از درگذشت امام پيشين عليه‌السلام و بعد از فرستاده دوم من و آنچه از شما به او رسيد، خداوند به سبب آمدنش پيش شما، وي را كرامت و عزت عطا كرد و پس از آنكه ابراهيم بن عبده را بر شما گماردم و نامه‌اي هم به وسيله محمد بن موسي نيشابوري براي شما نوشتم، راه غفلت را پيموديد. در هر حال، بايد از خداوند كمك خواست. مبادا درباره خدا كوتاهي كنيد و از زيانكاران باشيد! از رحمت خدا به دور باد كسي كه از اطاعت خدا رو گرداند و پندها و موعظه‌هاي اولياي خدا را نپذيرد. به راستي خداوند شما را به اطاعت خود و اطاعت پيامبر و اطاعت اولوالامر فرمان داده است. خدا بر ناتواني و غفلت شما رحم كند و شما را بر عقيده خود شكيبا سازد. چقدر انسان به پروردگارش مغرور است ... اي اسحاق! خداوند تو و خاندانت را مشمول رحمتش كند ... اگر سنگهاي سخت و استوار برخي از محتواي اين نامه را مي‌فهميدند، از ترس و بيم خداوند متلاشي مي‌شدند و به طاعت خدا در مي‌آمدند و هر چه مي‌خواهيد بكنيد، به زودي خدا و پيامبر و مؤمنان عمل شما را خواهند ديد و آنگاه سر و كارتان با خداي دانايِ نهان و آشكار است...» [8] .

احياي روحيه تولا و تبرا

تولاّ، مؤمنان را به سوي نيكيها و نيكان جذب مي‌كند و به مانند نيروي جاذبه‌اي قوي، خواه ناخواه آنان را در مسير حق نگاه مي‌دارد. از اين روي، مؤمنان با تولاّ هم حرمت نيكان رانگاه مي‌دارند و هم خود را در مسير آنان قرار مي‌دهند و به سوي حق مي‌روند. و تبرّا آنان را از بديها و بدها دور مي‌سازد و به مانند نيروي دفع كننده‌اي خواسته و ناخواسته آنان را از مسير باطل كه علامتش ناپاكان امت هستند، دور مي‌سازد و به اين ترتيب، مؤمنان با تبرّا هم ناپاكان را از حرمت و كرامت در جامعه ديني ساقط مي‌كنند و هم خود را از مسير آنان به دور نگاه مي‌دارند. امام حسن عسكري عليه‌السلام با علم به چنين كاركردي، شيعيان را به احياي اين فريضه، به طور عملي، مي‌كشاند و با دعوت به لعن و نفرين آلودگان و دوري جويي از آنان و نيز عشق به پاكان امت و اولياي الهي، بقاي شيعيان در صراط مستقيم را تضمين مي‌كرد. از جمله سخنان آن حضرت است: «حُبُّ الأَبرارِ للأبرارِ ثوابٌ لِلأَبرارِ وحُبُّ الفُجّارِ للأبرارِ فضيلةٌ لِلأبرارِ وبُغضُ الفُجّارِ للأبرارِ زَيْنٌ لِلأَبرارِ وبُغضُ الابرارِ للفُجارِ خِزيٌ علي الفُجّارِ؛ [9] دوست داشتن نيكان، همديگر را، ثواب براي نيكان است. و دوستي اهل فجور نسبت به نيكان فضيلتي براي نيكان است و بغض فاجرها براي نيكان، زينت نيكان است. و بغض نيكان براي اهل فجور، خواري براي اهل فجور است.»