نماز و روزه از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 95

(196) نماز و روزه از ديدگاه قرآن و حديث

ندارد، بعد از اندكي از بين مي‌رود، و شكلش شكل دم گرگ است، وقتي آن را بالا مي‌گيرد، و بهمين جهت آن را ذنب السرحان مي‌نامند. عمودي از نور است كه در آخر شب در ناحيه شرقي افق پيدا مي‌شود، و اين وقتي است كه فاصله خورشيد از دايره افق بـه هيجـده درجـه زيـر افـق برسـد، آنگـاه بـه تـدريـج رو بـه گستـرش نهـاده از بيـن مـي‌رود، و چـون ريسمـانـي سفيـد رنـگ بـه آخـر افـق مـي‌افتـد، و بـه صـورت فجـر دوم در مـي‌آيـد، كـه آن را فجـر دوم يـا فجـر صـادق مـي‌نـامنـد، و بـديـن جهـت صـادقـش مي‌گـويند، كه از آمدن روز خبر مـي‌دهد، و متصـل به طلوع خـورشيد است. از اينجا معلوم شد كه مراد از خيط ابيض، فجر صادق است، و جمله: «حَتّي يَتَبَيَّنَ لَكُمُ‌الْخَيْطُ الاَْبْيَضُ مِنَ‌الْخَيْطِ الاَْسْوَدِ،» از قبيـل استعـاره اسـت، يعنـي سفيـدي گستـرده وافتــاده در آخـر افـق تاريك را تشبيـه بـه ريسمـاني سفيـد، و تـاريكـي را تشبيـه به ريسمـاني سيـاه كـرده اسـت و آن خـط سفيـد مجاور خـط سيـاه قـرار دارد.

فجر صادق، آغاز روز روزه‌داران (197)

باز از اينجا معلوم مي‌شود كه مراد از اين جمله تحديد اولين وقت طلوع فجر صادق است، براي اينكه بعد از آنكه شعاع نور روز بالا مي‌آيد، هر دو خيط از بين مي‌رود، ديگر نه خيطي سفيد مي‌ماند و نه خيطي سياه. (1)

از فجـر تا به شب يك عبـادت تمام است!

بعد از آنكه تحديد روزه به فجر دلالت كرد بر اينكه بعد از روشن شدن و پيدايش فجر، روزه واجب مي‌شود، ديگر مجددا سخني‌از اين وجوب به ميان نياورد، تا رعايت اختصار گوئي كرده باشد، تنها آخر روزه را تحديد كرد، و فرمود:«اِلَي اللَّيْلِ» و جمله «اَتِمُّوا» دلالت دارد براينكه روزه امري است واحد و بسيط، و نصف‌بردار نيست، بلكه از

1- الــميــزان ، ج 2 ، ص 69.

(198) نماز و روزه از ديدگاه قرآن و حديث

فجر تا به شب يك عبادت تمام است، نه اينكه عبادتي باشد مركب از چند امر كه هر كدام عبادتي جداگانه باشند، و فرق بين تمام و كمال هم همين است، كه اولي دلالت مي‌كنـد بـر انتهـاي وجـود چيـزي كـه مـركـب از اجـزاء و آثـار نيسـت، و دوم بـر انتهـاي وجود چيزي كه مركب از اجـزائي اسـت كــه هـر جـزئش اثري مستقل دارد.(1)

اعتكاف در حال روزه و شرايط آن