نظام آفرینش از دیدگاه قرآن و حدیث (تفسیر موضوعی المیزان) صفحه 16

1- الـميــــــــزان ج 35، ص 252.

(36) نظام آفرينش

تفكر، تعقل و تذكر در آيات الهي

«اِنَّ في ذلِكَ لاَيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ... اِنَّ في ذلِكَ لاَياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ... اِنَّ في ذلِكَ لاَيَةً لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ!» (11 تا 12/نحل)

اين سه قسم احتجاج است كه يكي به مردم متفكر و يكي به اشخاص متعقل و سومي بـه افراد متذكر نسبت داده شـده است. و جهتش اين است كه حجت اول در آيه (اوست كه از آسمان آبي نازل كرده كه نوشيدني شماست و از آن... كه در اين براي

تفكر، تعقل و تذكر در آيات الهي (37)

گروهي كه انديشه كنند عبرت‌هاست،) از مقدمات ساده‌اي تركيب يافته كه در استفاده و نتيجه گرفتن از آن صرف تفكر كافي است، ولي دومي مركب از مقدمات علمي است كه فهم آن جز براي انديشمنداني كه از اوضاع اجرام آسماني و اسرار زميني با خبرند، ميسر نيست و تنها كسي از آن حجت نتيجه مي‌گيرد كه حركات و انـتـقـالات اجـرام آسمـانـي و آثـار آن حــركـات را مـي‌دانـد:

(شب و روز را به خدمت شما گذاشت و خورشيد و ماه و ستارگان به فرمان وي به خدمت درند، كه در اين براي گروهي كه تعقل كنند، عبرت‌هاست.)

سومي هم مركب از مقدماتي كلي و فلسفي است كه تنها كساني از آن مي‌توانند نتيجـه را گـرفته، با آن وحدانيت خدا را در ربوبيت اثبات كنند كه متذكر احكام كلي وجود باشند. مثلاً بدانند كه عالمي كه همواره در دگرگوني است لابد و ناچار احتياج

(38) نظام آفرينش