مشخصات قرآن و تاریخ وحی و تنظیم و تفسیراز دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 136

در اين‌جا با اين‌كه مثــل نامبرده مثل كفــار نيست، مثل كســي است كه كفار را دعوت مي‌كنــد. در آيات ديگــر مي‌فرمايد:

«مثل نـور او چون مشكات است!» (35 / نور) «مثل او مثل سنگي‌است‌صاف...» (264/بقره)

بيان مثل و استفاده از آن در قرآن (263)

با اين‌كه در آيه اولي زندگي دنيا با گياهاني كه به وسيله باران مي‌رويند مثل زده شده است؛ با اين‌كه نور خدا، در آيه دومي، به نور مشكات مثل زده شده، نه خود مشكات؛ و با اين‌كه در آيه سومي، بطلان صدقه به وسيله ريا به غباري مثل زده شده كه روي سنگي صاف نشسته باشد، نه خود سنگ؛ اين مثل‌ها كه در آيات زده شده، از يك جهت مشتركند، و آن اين است كه در همه آن‌ها به ماده تمثيل كه قوام مثل به آن است، اكتفـا شده، و بـه منظور اختصـار، بقيه اجزاء كلام را انداخته است.

توضيح اين‌كه، مثل در حقيقت يك قصه واقعي فرضي است كه گوينده از جهاتي آن را شبيه به قصه مورد نظر خود مي‌داند، و لذا در كلام خود ذكرش مي‌كند تا ذهن شنونده از تصور آن، قصه مورد نظر را كامل‌تر و بهتر تصور كند.

در مثل‌هاي فرضي و خيالي مانند اين كه وقتي مي‌خواهيم به مخاطب خود بفهمانيم

(264) مشخصات قرآن

انفاق عبـارت‌است از دادن يكـي و گـرفتن چـند برابر آن، مي‌گوئيم:

- «مثل آن‌چه‌كه در راه‌خدا انفاق‌مي‌كنيد مثل كاشتن‌دانه‌اي‌است كه وقتي سبز شود هفت‌سنبل و در هر سنبل صد دانه مي‌آورد!» (261/بقره)

كه اين مثل يك مثل فرضي و خيالي است. در اين مثل چون ماده تمثيل تنها دانه‌اي است كه هفتصد دانه بهره مي‌دهد، كاشتن آن، و روئيدن هفت سنبل از آن، دخالتي در تمثيل ندارد، به خاطر تتميم قصه آمده است.(1)