مشخصات قرآن و تاریخ وحی و تنظیم و تفسیراز دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 215

پرداختند و هم به باطن آن، هم به تنزيل آن، و هم به تأويل آن، نه چون نـامبردگان كه به كلي ظاهر قرآن را رها كنند.

تازه، بايد گفت «تأويل» در لسان پيامبر و ائمه عليه‌السلام آن تأويلي نيست كه نامبردگان پيش گرفته‌اند، چون تأويل به اصطلاح آقايان، عبارت است از معنائي كه مخالف ظاهر كلام باشد، و يا با لغات و واژه‌هاي ساخته شده كه در زبان مسلمانان و بعد از نزول قرآن و انتشار اسلام رايج گشته، جور در آيد!

ولي «تأويلي» كه منظور قرآن كريم است - و در آياتي از قرآن نامش برده شده - اصلاً از مقوله معنا و مفهوم نيست. (براي توضيح اين مطلب رجـوع شـود بــه فصل يازدهم همين كتاب.)

تفسير قرآن در عصر حاضر

تفسير قرآن در عصر حاضر

در قرن حاضر، مسلك تازه‌اي در تفسير پيدا شد، و آن اين است كه جمعي كه خود را مسلمان مي‌دانند، در اثر فرو رفتگي و غور در علوم طبيعي و امثال آن، كه اساسش «حس و تجربه» است، و نيز غور در مسائل اجتماعي، كه اساسش «تجربه و آمارگيري» است، روحيه «حسي گرائي» پيدا كردند، يا به طرف مذاهب فلاسفه مادي و حسي سابق اروپائي تمايل پيدا كردند، و يا به سمت «اصالت عمل» ليز خوردند، مذهبي كه مي‌گويد: «هيچ ارزشي براي ادراكات انسان نيست، مگر آن ادراكاتي كه منشاء عمل باشد، آن هم عملي كه به درد حوائج زندگي مادي بخورد، حوائجي كه جبر زندگي آن را معين كند!»

(418) مشخصات قرآن

1 - پيروان اصالت ماده، و قرآن

اين مذهب اصالت است كه پاره‌اي از مسلمان نماها به سوي آن گرويده، و در نتيجه گفته‌اند: معارف ديني نمي‌تواند مخالف با علم باشد، و علم مي‌گويد: اصالت وجود تنها مال ماده و خواص محسوس آن است. پس در دين و معارف آن هم هرچه كه از دائره ماديات بيرون است، و حس ما آن را لمس نمي‌كند، مانند: عرش و كرسي و لوح و قلم و امثال آن بايد به‌يك صورت تأويل شود!؟

و اگر از وجود هر چيزي خبر دهد كه علوم متعرض آن نيست، مانند وجود معاد و جزئيات آن، بايد با قوانين مادي توجيه شود؟!