مشخصات قرآن و تاریخ وحی و تنظیم و تفسیراز دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 27

ديـدار با چشم دل يا ادراك شهودي

اين تازگي ندارد كه رؤيت را كه در اصل به معناي ديدن چشم است، به فؤاد نسبت داده شود، چون براي انسان يك نوع ادراك شهودي هست كه وراي ادراك‌هايي است كه با يكي از حواس ظاهري و يا باطني خود دارد، ادراكي است كه نه چشم و گوش و ساير حواس ظاهري واسطه‌اند، و نه تخيل و فكر و ساير قواي باطني، مانند اين‌كه مشاهده

(52) مشخصات قرآن

مي‌كنيم كه ما موجودي هستيم كه مي‌بينيم، كه در اين درك عياني و شهودي نه چشم ما واسطه است و نه فكر ما، و هم‌چنين از خود مي‌بينيم كه ما مي‌شنويم، مي‌بوييم، مي‌چشيم، و لمس مي‌كنيم، خيال مي‌كنيم و فكر مي‌كنيم، كه در هيچ يك از اين ادراك‌هاي شهودي ما با اين‌كه رؤيت و شهود است اما نه چشمي در كار است، و نه هيچ حواس ظاهري و باطني ديگر!

آري، ما همان‌طور كه محسوسات يكي از اين حواس ظاهري و باطني را درك مي‌كنيم، اين را هم درك مي‌كنيم كه فلان محسوس را با فلان حس درك مي‌كنيم. و اين درك ديگــر ربطي به آن حس نــدارد، بلكــه كار نفس اســت، كه در قرآن كريــم از آن به فــؤاد تعبيـر فرموده است.

در آيه شريفه هيچ دلالتي كه نشان دهد متعلق رؤيت خداي سبحان است، و خدا بوده

ديدار با چشم دل يا ادراك شهودي (53)

كه مرئي براي رسول اللّه صلي‌الله‌عليه‌و‌آله واقع گرديده، نيست، بلكه آن‌چه مرئي آن جناب واقع شده، همان «اُفُقِ اَعْلي» و «دَنا» و «تَدَلّي» بوده، و نيز اين بوده كه آن‌چه به وي وحي مي‌شود، خدا وحي كرده است، و اين‌ها همان‌هايي هستند كه در آيات قبلي آمده بود، كه همــه‌اش از نوع و سنخ آيــات خدايي براي آن جنــاب بوده است! و مؤيــد اين گفتار آيه شريفه:

- «ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغي لَقَدْ رَاي مِنْ اياتِ رَبِّهِ الْكُبْري!» (17 و 18 / نجم) است كه مـي‌فرمايد:

- «آن‌چه ديده بود از آيات كبري پروردگارش بود!»