روح و زندگی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 102

ايــن آيــه حال غيــرمؤمنين را به طريــق متقابــل بيــان مي‌كنــد و جمله «...يُفْسِدُونَ فِي‌الاَْرْضِ...،» كه در اين آيه در وصف حال كفار آمده و در مقابل اوصافي اســت كه بعد از دو وصــف «وفاي به عهداللّه » و «صله براي مؤمنين،» ذكر شده بود، و مي‌رساند كه اعمال صالح تنها عاملــي است كه باعث اصــلاح زمين و عمارت و آبادانــي آن مي‌شــود، عمارتــي كه به سعــادت نوع انسـاني و رشـد مجتمـــع بشــري منتهــي مـي‌گــردد.(1)

خداجوئي فطري انسان

«اَلَمْ تَرَ اِلَي الَّذي حاجَّ اِبْراهيمَ في رَبِّهِ...،»

1- الميــزان ، ج 22، ص 244.

خداجوئي فطري انسان (217)

مگر نشنيــدي سرگذشـت آن كســي را كه با ابــراهيـم دربـاره پـروردگــارش بگـــو و مگــو كــرد... .» (258 / بقـــره)

انسان به فطرت خود براي عالم صانعي اثبات مي‌كند، صانعي كه بر حسب تكوين و تدبير در عالم اثر مي‌گذارد، و دخل و تصرف مي‌كند. اين امري است كه احوالات مختلف بشر در حكم كردن در آن اختلاف پيدا نمي‌كند. انسان چه متدين به دين توحيد باشد و چه نباشد بالاخره فطرت خودش را نمي‌تواند منكر شود، مگر اين‌كه به فرض محال روزي فــرا رسد كه انسان، انســان نباشد. بله اين معنا امكان دارد كه فطرت بشر مغفــول عنــه شــود، يعنـي در اثر عوارضي از فطـريـات خـويــش غـافـل بمـانــد.(1)

1- الميــــــــــــــزان ، ج: 4، ص: 256.

(218) روح و زندگي از ديدگاه قرآن و حديث

آيا فطرت انسان قابل تغيير است؟