روح و زندگی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 103

«فَاَقِــمْ وَجْهَكَ لِلدّيـنِ حَنيفا فِطْــرَتَ اللّــهِ الَّتــي فَطَــرَالنّاسَ عَلَيْها لا تَبْديــلَ لِخَلْــقِ اللّهِ،»

«توجــه خــود را بــه اين ديــن مستقيــم برقــرار كن، فطــرت الهــي كــه مــردم را بــر آن آفريــده، خلقـت خــدا تبديــل‌پــذيــر نيســت.» (30 / روم)

يعني آفرينش انساني نوعي ايجاد است كه مستلزم علوم و ادراكات است و هيچ

آيا فطرت انسان قابل تغيير است؟ (219)

تصور ندارد كه آفرينش تبديل يابد، مگر اين‌كه خود تبديل هم نوعي خلق و ايجاد باشد، و امّا تبديل اصل ايجاد و خلقت يعني باطل كردن حكم واقع هيچ معنائي ندارد و روي اين حساب انسان قدرت ندارد و هرگز نخواهد شد كه علوم فطري خود را باطل نموده و در زندگي راه ديگري سواي فطرت پيش گيرد و انحراف‌هائي كه از احكام فطرت پيدا مي‌شود حكم فطرت را باطل نمي‌كند، بلكه فطرت در غير مورد استعمال شايسته خود به‌كار رفته است، چنان‌كه تيرانداز گاهي به هدف نمي‌زند وسيله تيراندازي و ساير شرايط آن به حسب طبع خود براي رسيدن به هدف است، ولي كار آن‌را در غلط انداخته، و كاردها و اره‌ها و مته‌ها و سوزن‌ها و نظير اين‌ها كه در كارخانه‌ها، كج ساخته شود كار فطري خود را از بـريدن و اره كـردن و سـوراخ كـردن و غيـر آن انجـام مي‌دهـد ولـي نـه به‌طوري كه مقصـود است، لكـن انحـراف از كـار فطـري كـه مثـلاً بـا دنـده اره

(220) روح و زندگي از ديدگاه قرآن و حديث

خيـاطت كنيـم و در حقيقت خيـاطت را به‌جاي اره كـردن بگـذاريـم چيز محالي اسـت.(1)

عوامل تغيير نيـروي تشخيـص فطري انسان

«...وَ لَلَبَسْنا عَلَيْهِمْ ما يَلْبِسُونَ،»

«...هر آينــه مشتبه مي‌كنيــم بر آنــان چيزهائــي را كه آنــان بر خــود و مردم مشتبـــه مي‌كردنــد.» (9 / انعام)