روح و زندگی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 105

رســوخ كـــرده است.

ايــن همان گمراهي در عين علم و مشتبه كردن حق و باطل بر خود، و سرگرم شدن بــه لـــذّات مـــوهـوم و بـازمـانــدن از پـايـداري بـر حــق و عمـــل بــــه آن اســت.

خداونــد ما را در انجــام كارهائــي كه مــورد رضايــت اوســت مـدد فرمايــد.(1)

تكامل مرحله‌اي فطرت در انسان

خداوند فطرت را در چند مرحله به آدمي ارزاني مي‌دارد. يك مرحله ضعيف آن همان سلامت فطرتي است، كه در حال كودكي به آدمي مي‌دهد و مرحله بالاتر آن‌را در حال بزرگي كه آدمي به خانه عقل مي‌نشيند ارزاني مي‌كند، كه نامش را اعتدال در تعقل،

1- الميــزان ، ج 13، ص 30.

(224) روح و زندگي از ديدگاه قرآن و حديث

و جودت در تدبير مي‌گذاريم و مرحله قوي‌تر آن را بعد از ممارست در اكتساب فضائل مي‌دهد. چون مرحله دوّم، آدمي را وادار به كسب فضائل مي‌كند و چون اين كسب فضائل تكرار شد حالتي در آدمي پديد مي‌آيد، به‌نام ملكه تقوي، و اين سه حالت در حقيقت يك چيز و يك سنخ است، كه به تدريج و در حالـي بعد از حال ديگر نمو مي‌كند.(1)

رابطه فطرت انسان با قوانين الهي

«قُلْ اَرَأَيْتُمْ مآ اَنْزَلَ اللّهُ لَكُمْ مِنْ رِزْقٍ فَجَعَلْتُـمْ مِنْهُ حَراما وَ حَلالاً قُلْ ءَآللّهُ اَذِنَ لَكُــمْ اَمْ عَلَـي اللّهِ تَفْتَـرُونَ،»