روح و زندگی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 133

در آياتي بسيار زياد سرنوشت آخرت را چه خوبش و چه بدش را جزا و اجر خوانده است.

با همه اين بيانات، بيان مي‌كند كه سرمايه آدمي زندگي اوست، با زندگي است كه مي‌تواند وسيله عيش خود در زندگي آخرت را كسب كند. اگر در عقيده و عمل، حق را پيروي كند تجارتش سودبخش بوده و در كسبش بركت داشته است و در آينده‌اش از شر ايمن است و اگر باطل را پيروي كند و از ايمان به‌خدا و عمل صالح اعراض نمايد، تجارتش ضرر كرده، (نه تنها از سرمايه عمر چيزي زايد بر خود سرمايه به‌دست نياورده بلكه از خود سرمايه خورده و سرمايه را وسيله بدبختي خود كرده است،) و در آخرتش از خير محروم شده است.

خسران ذاتي انسان و رهائي از آن (285)

ايمــان = ايمــان بــه خــدا، به همه رســولان او، يعنــي اطاعــت و پيـــروي ايشـان و ايمـان بـه روز جزاسـت.

عمل صالح = متصف بودن به تمام اعمال صالح. اين جمله شامل فاسقان كه بعضي از صالحات را انجام مي‌دهند و نسبت به بعض ديگر فسق مي‌ورزند، نمي‌شود و لازمه اين آن است كه منظور از خسران اعم از خسران به تمام معنا باشد، يعني شامل خسران از بعضي جهات هم بشود و بنابراين دو طائفه خاسرند: يكي آن‌هائي كه از جميع جهات خاسرندنظير كفار معاند حق و مخلد در عذاب. دوم‌آن‌هائي‌كه در بعضي جهات خاسراند، مانندمؤمنيني‌كه‌مرتكب فسق مي‌شوند و مخلد در آتش‌نيستندوچند صباحي عذاب مي‌بينند و بعد عذاب آن‌ها پايان مي‌پذيرد و مشمول شفاعت و نظير آن مي‌شوند.

سفارش به‌حق = يكديگر را به‌حق سفارش كردن، يعني سفارش كنند، به اين‌كه از

(286) روح و زندگي از ديدگاه قرآن و حديث

حق پيروي كنند. در راه حق استقامت و مداومت كنند. پس دين حق چيزي به‌جز پيروي اعتقادي و عملي از حق و تواصي بر حق نيست و تواصي برحق عنواني است وسيع‌تر از عنوان امر به معروف و نهي از منكر، چون امر به معروف و نهي از منكر شامل اعتقادات و مطلق ترغيب و تشويق بر عمل صالح نمي‌شود، ولي سفارش به‌حق، هم شامل امر به معروف مي‌شود، هم شامل عناوين نام‌برده:

ذكر تواصي به‌حق و صبر، بعد از ذكر اتصافشان به ايمان و عمل صالح براي اين بوده كه اشاره كند به حيات دل‌هاي مؤمنين و پذيرا گشتن سينه‌هاي آن‌ها براي تسليم خــدا شدن، پس مؤمنين اهتمامي خاص و اعتنائي تمام به ظهور «سلطنت حق» و گسترده شــدن آن بر «همه مردم» دارند، و مي‌خواهند همه جا حق پيروي شود و پيروي‌آن دائمي گردد.

خسران ذاتي انسان و رهائي از آن (287)