روح و زندگی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 134

سفارش به صبر = صبــر در اين آيه مطلــق ذكر شده و بيــان نشده كه صبــر در چــه مواردي محبــوب است و نتيجه آن اســت كه مراد به صبــر اعم از صبـر بر طاعت خــدا، صبر از معصيت و صبر در برخورد با مصايبي است كه به قضا و قدر الهـي به آدم مي‌رسد.(1)

مفهوم خلقت انسان در احسن تقويم و ترقي و تنزل او

«لَقَدْ خَلَقْنَا الاِْنْسـانَ في اَحْسَنِ تَقْويمٍ...،»

«مـا انسـان را بـه بهتـرين نظـام خلقت خلـق كـرديـم، سپس او را در صـورتي‌كـه

1- الميزان ، ج 40، ص 378.

(288) روح و زندگي از ديدگاه قرآن و حديث

منحـرف شـود، بـه پست‌تـريـن مـرحلـه بـرگـردانيـم، مگر كساني را كه ايمان آورده و اعمـال صـالـح كنند كـه پـاداش قطـع نـاشـدنـي دارنـد.» (4 تا 6 / تين)

منظور از خلق‌كردن انسان در «اَحْسَنِ تَقْويم» اين‌است‌كه تمامي جهات‌وجود انسان و همه شئونش مشتمل بر تقويم است و معناي تقويم انسان آن است كه او را داراي قوام كرده باشند و قوام عبارت است از هر چيز و هر وضع و هر شرطي كه ثبات انسان و بقائش نيازمند بدان است و منظور از كلمه «انسان» جنس انسان است، پس جنس انسان به حسب خلقتش داراي قوام است و نه تنها داراي قوام است، بلكه به حسب خلقت داراي بهترين قوام است و از اين جمله و جمله بعدش كه مي‌فرمايد: «ثُـمَّ رَدَدْنـاهُ اَسْفَلَ سـافِليـنَ...،» (5 / تين) استفاده مي‌شود كه انسان به‌حسب خلقت طوري آفريده شده

مفهوم‌خلقت‌انسان‌در احسن‌تقويم و ترقي و تنزل‌او (289)

كه صلاحيت دارد به رفيع اعلي عروج كند و به حياتي خالد در جوار پروردگارش و به سعادتي خالص از شقاوت نائل شود و اين به خاطر آن است كه خدا او را مجهز كرده، به جهازي كه مي‌تواند با آن علم نافع كسب كند و نيز ابزار و وسايل‌عمل‌صالح‌را هم‌به‌اوداده و فرموده: