روح و زندگی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 175

«همانا شما تك تك نزد ما آمديد، چنان‌كه نخستين بار شما را آفريديم و آن‌چه را به شما عطا كرديم پشت سرتان واگذاشتيد... .» (94 / انعام)

خداي تعالي براي ما خبر مي‌دهد كه انسان از اين دنيا كه محل حيات اجتماعي

1- الميزان ، ج 1 ، ص 175.

تنهائي و زندگي غير اجتماعي انسـان بعد از مرگ (377)

اوست به عالم ديگري به‌نام «برزخ» و سپس به عالم آخرت كوچ مي‌كند، ولي روش زندگي‌اش بعد از اين دنيا انفرادي است. يعني ارتباطي با تعاون اجتماعي ندارد و به كمك و همكاري ديگران نيازمند نيست و تنها وجود خودش در تمام شئون حياتي مؤثر خواهد بود و اگر اين نظام طبيعي و نواميس مادّي كه در اين عالم مشاهده مي‌شود، در عالم بعدي نيز حكمفرما بود، ناچار بايد زندگاني برزخي و اخروي هم مانند حيات دنيوي بر اساس اجتماع و تعاون استوار باشد، ولي انسان همينكه از اين عالم رخت بربست ديگر اين جريانات را پشت سر انداخته و متوجّه پروردگارش مي‌شود. ديگر اثري از علوم عملي كه ويژه محيط اجتماع و كار است نمي‌ماند، ديگر لزوم استخدام و تصرّف و مدنيت و اجتماع تعاوني وساير احكام و قضاوت‌هائي كه در دنيا دارد بي‌موردخواهدبود، تنها انسان‌است و اعمالي‌كه انجام‌داده و نتايج نيك و بد آن‌ها. از اين

(378) روح و زندگي از ديدگاه قرآن و حديث

پس‌چهره‌حقايق‌بي‌پرده‌جلوه‌گرشده وخبر باعظمتي‌كه مورداختلاف بود ظاهرمي‌شود.

آيــات زيــر: ـ «و آن‌چه را گويـد بـه ارث بـريــم و تنهــا نزد مــا بيايــد،» (80 / مريم)

- «همانا شما تك تك نزد ما آمديد چنان‌كه نخستين بار شما را آفريديم و آن‌چه را به شما عطـا كرديــم پشت سرتــان واگذاشتيد و شفيعانتــان را مي‌پنداشتيــد در شما شريك‌انــد با شمــا نمي‌بينيــم، بــه راستــي بيــن شمــا گسيختــه گشــت و آن‌چه را گمــان مي‌كرديــد، از شمــا گـــم شـد،» (94 / انعام)

- «در آن‌جا هر تن آن‌چه را پيش فرستاد، بيازمايد و به سوي خدا مولاي حقيقي‌شان بــازگردانـده شـونـد و آن‌چه را دروغ مـي‌بستنـــد از ايشـــان گـــم شــــود،» (30 / يونس)