روح و زندگی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 177

از آن‌جائي كه آيات نام‌برده در اين فراز يعني خلقت بشر از خاك و خلقتشان به صورت نر و ماده و اختلاف زبان‌ها و رنگ‌ها و خوابيدنشان در شب، و كار و كسبشان در روز، و نشان دادن برق به ايشان و نازل كردن آب از آسمان، همه آياتي بود مربوط به تدبير امر انسان، قهرا مراد به جمله «اَنْ تَقُومَ السَّماءُ وَ الاَْرْضُ،» هم به كمك سياق

رابطه قوام آسمانها و زمين با دوام حيات انسان‌ها (381)

مربوط مي‌شود، به تدبير امور انسان‌ها و مي‌خواهد بفرمايد:

ثبات آسمان و زمين بر وضع طبيعي و حال عادي شان به‌طوري كه سازگار با زنـدگي نوع انساني و مرتبط با آن باشد يكي از آيات اوست.

جمله «ثُمَّ اِذا دَعاكُمْ...» مترتب بر آن مي‌شود و معنايش اين مي‌شود كه - خروج انسان‌ها از زمين بعد از اين قيام است و وقتي است، كه ديگر آسمان و زمين قائم نيستند، يعني ويران شده‌اند، هم‌چنان‌كه آيات بسياري ديگر در مواردي از كلام مجيد بر اين خرابي دلالت دارد.

و نيز از اين‌جا معلـوم مي‌شـود كـه مـراد از جملـه «وَ مِـنْ اياتِــهِ خَلْقُ السَّمواتِ وَالاَْرْض...،» (22 / روم) خلـقتـي اسـت كــه مــربــوط و نــافـــع بـــه زنـدگـي بشـر اسـت، نـه اصـــل خلقــت آن‌ها.

(382) روح و زندگي از ديدگاه قرآن و حديث

آيات نام‌برده در اين فراز به‌طور ترتيب ذكر شده است، اوّل شروع شده به مسئله خلقت انسان، و پيدايش او و آن‌گاه مسئله دو صنف بودن و نر و ماده بودنش، سپس مرتبط بودن وجودش به‌وجود آسمان و زمين و آن‌گاه اختلاف زبان‌ها و رنگ‌هايش، پس از آن سعي و كوشش او در طلب رزق، و آرامش و خوابيدنش در شب، آن‌گاه نشان دادن بــرق به او، و نازل كــردن باران، و در آخر قيــام آسمان و زميــن تا روزي معين، يعني روزي كه آن سرآمــدي كه براي حيــات بشر در زمين مقدر شده به پايان برسد و آن‌گاه مسئله معاد و از سرگرفتن زندگيش، ذكــر شده اســت. اين بود پاره‌اي نكاتي‌كه در ترتيب‌آيات هست. (1)

1- الميــــــــــزان ، ج 31 ، ص 273.

رابطه قوام آسمانها و زمين با دوام حيات انسان‌ها (383)