روح و زندگی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 72

مفهـوم كرامت انساني

«وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَني ادَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلي كَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضيلاً،»

«ما فرزندان آدم را بسيار گرامي داشتيم و آنان را بر مركب‌هاي آبي و صحرائي سـوار كـرديـم و از هـر غـذاي لـذيـذ و پـاكيـزه روزي‌شـان كـرديــم و بر بسيـاري از مخلـوقـات خـود بـرتـريشـان داديـم و چــه بـرتـري!» (70 / اسراء)

1- الميزان ، ج 25 ، ص 268.

(148) روح و زندگي از ديدگاه قرآن و حديث

مقصود از«تكريم» اختصاص دادن به عنايت و شرافت دادن به خصوصيتي است كه در ديگران نباشد و با همين خصوصيت است كه معناي تكريم با تفضيل فرق پيدا مي‌كند. چون تكريم معنائي است نفسي و در تكريم كاري به غير نيست، بلكه تنها شخص مورد تكريم مورد نظر است كه داراي شرافتي بشود، به خلاف تفضيل كه منظور از آن اين است كه شخص مورد تفضيل از ديگران برتري يابد، در حالي كه او با ديگران در اصل آن عطيه شركت دارد.

حال كه معناي تكريم و فرق آن با تفضيل روشن شد اينك مي‌گوئيم: انسان در ميان ساير موجودات عالم خصوصيتي دارد كه در ديگران نيست، و آن داشتن عقل است، و معناي تفضيل انسان بر ساير موجودات اين است كه در غير عقل از ساير خصوصيات و صفــات هم انسان بر ديگــران برتري داشتــه و هر كمالي كه در ساير موجودات است در انسـان حـد اعـلاي آن هست.

مفهوم كرامت انساني (149)

اين معنا در مقايسه انسان و تفنن‌هائي كه در خوراك و لباس و مسكن و منكح خود دارد با ساير موجودات كاملاً روشن مي‌شود و هم‌چنين فنوني را كه مي‌بينيم انسان در نظم و تدبير اجتماع‌خود به‌كار مي‌برد، در هيچ‌موجود ديگري‌نمي‌بينيم. او را مي‌بينيم كه براي رسيدن به اين هدف‌هايش ساير موجودات را استخدام مي‌كند ولي ساير حيوانات و نباتات و غير آن دو چنين نيستند بلكه مي‌بينيم كه داراي آثار و تصرفاتي ساده و بسيط و محسوسي به خود هستند و از آن روزي كه خلق شده‌اند تاكنون از موقف خود قدمي فراتر نگذاشته‌اند و تحول محسوسي به‌خود نگرفته‌اند و حال آن‌كه انسان در تمـامي وجـوه زندگي خـود قدم‌هاي بزرگـي به‌سوي كمال برداشتـه و لايزال برمي‌دارد. بني آدم در ميان ساير موجودات عالم به خصيصه‌اي اختصاص يافته و

(150) روح و زندگي از ديدگاه قرآن و حديث