غیبت صغری صفحه 43

1- 88. ارشاد مفید، ج 2، ص 359.

2- 89. الغیبه، طوسی، ص 316.

3- 90. همان، ص 410.

4- 91. بحارالأنوار، ج 53، ص 183.

5- 92. بحارالأنوار، ج 51، ص 349.

6- 93. همان، ص 33.

7- 94. انوار النعمانیه، ج 3، ص 24.

شیخ ابو عمرو عامری می گوید: «ابن ابی غانم قزوینی با جماعتی از شیعیان در موضوعی اختلاف و مشاجره نمودند و برای رفع نزاع، نامه ای به ناحیه مقدّسه نوشته و جریان را به عرض رساندند. پس جواب نامه آنان به خطّ مبارک امام علیه السلام صادر شد».(1)

از این روایات معلوم می شود که توقیعات، قرائن و شواهد صدق به همراه داشته و یا اصحاب حضرت، دست خط او را می شناختند، و لذا مورد قبول آنان قرار می گرفته است. لیکن در مقابل، روایاتی وجود دارد که برخی توقیعات به خطّ حضرت نبوده بلکه به خطّ سفیران و به امر حضرت نوشته شده است.

ابو نصر هبه اللَّه می گوید: توقیعات صاحب الامرعلیه السلام به همان خطّی که در زمان امام حسن عسکری علیه السلام صادر می شد به وسیله عثمان بن سعید و محمّد بن عثمان برای شیعیان صادر می گشت.(2)

فهرست برخی توقیعات

حدود هفتاد توقیع یا بیشتر در مصادر مهدویت موجود است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

1 - توقیع به علی بن محمّد سَمَری.(3)

2 - توقیع به ابی جعفر عَمْری در سوگ پدرش.(4)