- پیش گفتار 1
- شناخت منابع 3
- اشاره 3
- ب) کتاب های رجالی 9
- ج) کتاب های تاریخی 10
- چکیده 11
- الف) میلاد 12
- اشاره 12
- ج) القاب 13
- ب) نام 13
- د) مادر 14
- ه) ولادت پنهانی 18
- 1. دوره اختفا 20
- اشاره 20
- ز) دوره های زندگی حضرت 20
- 2. غیبت صغرا 22
- 3. غیبت کبرا 23
- چکیده 25
- اشاره 27
- الف) وضعیت سیاسی 29
- 1. انتقال مرکز خلافت از بغداد به سامرا 29
- 2. نفوذ و تسلّط ترکان 31
- 5. ستم گری وزیران و امیران 34
- 6. فتنه ها و آشوب های داخلی 35
- اشاره 35
- یکم. آشوب های بغداد 36
- سوم. فتنه خوارج 37
- دوم. آشوب های سامرا 37
- چهارم. شورش «صاحب زنج» (زنگیان) 38
- 7. خودمختاری مناطق تحت نفوذ 51
- اشاره 51
- سوم. ایران 52
- دوم. شمال افریقا (تونس و دیگر مناطق) 52
- پنجم. سوریه 54
- چهارم. مصر 54
- 8. تغییر ماهیت و اهداف فتوحات 55
- اشاره 57
- 1. عیاشی 57
- 3. جشن ها 59
- 4. بزم ها 62
- 5. بخشش ها 63
- 6. طعام ها 67
- چکیده 79
- اشاره 81
- الف) وضعیت فکری 83
- ب) وضعیت سیاسی 85
- 1. انتقال عسکریین علیهما السلام از مدینه به سامرا و نظارت فراوان بر آنان 85
- 2. شیوه های مبارزه سیاسی عسکریین علیهما السلام 86
- اشاره 89
- اشاره 89
- ج) وضعیت اجتماعی 89
- 1. وضعیت شیعیان 89
- سوم. اخراج از سِمت ها 90
- دوم. فشار 90
- یکم. نفوذ امام هادی علیه السلام 91
- چهارم. گرفتن امکانات اقتصادی 91
- 2. پایگاه اجتماعی و نفوذ رهبری شیعه 91
- اشاره 91
- دوم. نفوذ امام عسکری علیه السلام 96
- اشاره 101
- 1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 102
- الف) پیش گویی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام درباره ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و غیبت آن حضرت 102
- 3. حضرت فاطمه علیها السلام 104
- 4. امام حسن مجتبی علیه السلام 105
- 6. امام سجاد علیه السلام 106
- 7. امام باقر علیه السلام 107
- 8. امام صادق علیه السلام 108
- 9. امام کاظم علیه السلام 110
- 10. امام رضا علیه السلام 111
- 11. امام جواد علیه السلام 112
- 1. تبیین نزدیکی ولادت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، آغاز غیبت و چگونگی آن 113
- اشاره 113
- ب) زمینه سازی امام هادی و امام عسکری علیهما السلام برای ورود شیعه به عصر غیبت 113
- 2. کاهش ارتباط مستقیم با شیعیان 117
- 3. سامان دهی و تقویت سازمان وکالت 118
- چکیده 120
- اشاره 121
- اشاره 123
- ب) علل تشکیل سازمان وکالت و استمرار و گسترش فعالیت آن تا پایان عصر غیبت 123
- 1. لزوم ارتباط میان رهبری و پیروان 124
- 2. خفقان در دوره عباسیان و لزوم حفظ شیعیان و مکتب 124
- اشاره 125
- 3. آماده سازی شیعه برای ورود به عصر غیبت 125
- ج) بررسی محدوده زمانی و جغرافیایی فعالیت سازمان وکالت 125
- 4. رفع بلاتکلیفی از شیعه در ایام حبس امامان علیهم السلام و در عصر غیبت 125
- · مدینه 128
- 1. حجاز 128
- · یمن 129
- · مکه 129
- · بغداد 130
- · کوفه 130
- 2. عراق 130
- · سامرا 131
- 3. ایران 132
- اشاره 132
- · بصره 132
- · واسط 132
- · خراسان بزرگ 132
- · قم 133
- · ری 134
- · همدان 135
- · اهواز 136
- · قرمیسین 136
- د) وظایف و مسئولیت های سازمان وکالت 137
- اشاره 137
- · مصر 137
- 1. دریافت، تحویل و توزیع وجوه شرعی 138
- 3. راهنمایی و ارشاد شیعیان و مناظره با مخالفان 141
- 4. نقش سیاسی سازمان وکالت 143
- 5 . نقش ارتباطی سازمان وکالت 145
- 6 . کمک به نیازمندان، و حل مشکلات شیعیان 146
- ه) ویژگی ها و شرایط لازم برای وکیلان امامان علیهم السلام 147
- 1. وثاقت یا عدالت 147
- اشاره 147
- 2. رازداری و پنهان کاری 148
- و) ساختار و شیوه های عملکرد سازمان وکالت 149
- 1. رهبری 149
- 2. وکیل ارشد یا سر وکیل 150
- 4. بهره گیری از اصل تقیّه و پنهان کاری 151
- 3. نماینده های سیار 151
- 5 . بهره گیری از وسایل ارتباطی مناسب 153
- ز) معرفی مهم ترین وکیلان امامان علیهم السلام تا عصر غیبت صغرا 154
- اشاره 154
- 1. عبدالرحمان بن الحجاج 154
- 3. معلّی بن خُنَیس 155
- 2. محمد بن سنان 155
- 5. مفضّل بن عمر جعفی 156
- 6. علی بن یقطین 156
- 12. عثمان بن عیسی رواسی 157
- 11. احمد بن ابی بشر سرّاج 157
- 9. علی بن ابی حمزه بطائنی 157
- 8. ابراهیم بن سلام نیشابوری 157
- 7. عبدالله بن جُندَب 157
- 10. زیاد بن مروان قندی 157
- 14. عبدالعزیز بن المهتدی 158
- 16. فضل بن سنان 158
- 17. هشام بن ابراهیم عباسی 158
- 15. علی بن مهزیار اهوازی 158
- 21. محمد بن الفرج 159
- 20. ابراهیم بن محمد همدانی 159
- 19. زکریا بن آدم قمی 159
- 23. علی بن جعفر همانی 160
- 24. فارس بن حاتم قزوینی 160
- 25. علی بن الحسین بن عبد ربّه 160
- 29. احمد بن اسحاق قمی 161
- 27. ابراهیم بن مهزیار 161
- 28. عثمان بن سعید عَمری 161
- 30. محمد بن احمد بن جعفر القمی العطّار القطّان 162
- 31. ابراهیم بن عبده النیشابوری 162
- 32. ایّوب بن الناب 162
- چکیده 163
- اشاره 166
- اشاره 167
- الف) وضعیت سیاسی 167
- وضعیت سیاسی، اجتماعی و فکری عصر غیبت 167
- یکم. انتقال خلافت از سامرا به بغداد 173
- دوم. ظهور قرامطه 173
- چهارم. ظهور مهدی در شمال افریقا و تأسیس دولت فاطمی در مصر 176
- ب) وضعیت اجتماعی 179
- اشاره 179
- 2. اختلافات قومی و قبیله ای 180
- اشاره 181
- یکم. عیاشی و خوش گذرانی 181
- دوم. اسراف و تبذیرهای گسترده 182
- 1. پیدایی مکتب اشعری 184
- ج) وضعیت فکری 184
- اشاره 184
- 2. تدوین کتاب های روایی 185
- الف) آغاز غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 186
- تاریخ غیبت و چگونگی آغاز آن 186
- ب) شهادت امام حسن عسکری علیه السلام 188
- ج) تلاش حکومت برای یافتن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 191
- 1. نماز بر پیکر امام علیه السلام 193
- اشاره 193
- د) اقدامات جعفر 193
- 3. ادعای ارث 194
- 2. ادعای امامت و جانشینی 194
- 4. تحریک حکومت برای دست گیری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 194
- 5. توبۀ جعفر 195
- ه) داستان سرداب 195
- اشاره 198
- فلسفه غیبت 198
- 1. رازی از رازهای الهی 200
- 2. آزمایش و غربال انسان های صالح 201
- 4. آمادگی جهانی 203
- 3. ستم پیشه بودن انسان ها 203
- 5. آزادی از یوغ بیعت با طاغوت های زمان 203
- ویژگی های دورۀ غیبت صغری 205
- اختلافات فرقه ای پس از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- زمینۀ پیدایی فرقه های جدید شیعی بعد از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- اشاره 207
- اشاره 207
- 1. اعتقاد به امامت جعفر، پسر امام هادی علیه السلام 209
- 3. اعتقاد به استمرار امامت امام حسن عسکری علیه السلام 210
- 2. اعتقاد به امامت فرزند دیگری از امام عسکری علیه السلام 210
- 4. اعتقاد به امامت محمد بن علی، برادر امام حسن عسکری علیه السلام 211
- 5. اعتقاد به توقف در امامت 212
- 6. اعتقاد به دورۀ فترت 212
- اشاره 213
- الف) معرفی اجمالی نوّاب اربعه 214
- 1. ابو عَمرو، عثمان بن سعید عَمروی 214
- اشاره 214
- 2. محمد بن عثمان بن سعید عَمروی 220
- 3. ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی 223
- 4. ابوالحسن علی بن محمد سَمَری 227
- ب) ملاک های نصب نوّاب اربعه 230
- ج) چگونگی ارتباط نوّاب اربعه با شیعیان 233
- د) وظایف و مسئولیت های نوّاب اربعه 235
- اشاره 235
- 3. سازماندهی و سرپرستی سازمان وکالت 237
- 2. حفظ امام عجل الله تعالی فرجه الشریف از راه پنهان داشتن نام و مکان آن حضرت 237
- 4. پاسخ گویی به پرسش های فقهی و مشکلات عقیدتی 238
- 6. مبارزه با غالیان و مدّعیان دروغین نیابت و بابیت و افشای ادعاهای باطل آنان 239
- 5. اخذ و توزیع اموال متعلق به امام عجل الله تعالی فرجه الشریف 239
- 7. مبارزه با وکیلان خیانت کار 240
- 8. آماده سازی مردم برای پذیرش غیبت کبری 241
- نصب وکیلان برای نواحی شیعه نشین در عصر غیبت صغری 242
- اشاره 242
- 2. ابوعبدالله بن هارون بن عمران همدانی 244
- 1. ابوالحسین محمد بن جعفر اسدی کوفی رازی 244
- 4. ابواسحاق، محمد بن ابراهیم بن مهزیار اهوازی 245
- 3. محمد بن صالح بن محمدهمدانی 245
- 6. حسن بن محمد بن قطاه صیدلانی 246
- 5. قاسم بن علاء 246
- 7. محمد بن شاذان بن نُعیم شاذانی نیشابوری 246
- 11. علی بن حسین بن علی طبری 247
- 9. قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی 247
- 8. عزیز بن زهیر 247
- 10. ابوعلی بسطام بن علی 247
- وکلای خائن و مدّعیان دروغین وکالت 248
- 12. ابوهاشم، داود بن قاسم جعفری 248
- اشاره 248
- 13. حسن بن نضر قمی 248
- 14. حاجز بن یزید الوشّاء 248
- الف) خیانت و فساد در برخی از کارگزاران سازمان وکالت 249
- اشاره 249
- 1. واقفیه 250
- 3. فارس بن حاتم قزوینی، وکیل خائن امام هادی علیه السلام 252
- 5. کار زشت وکیل امام عسکری علیه السلام 254
- 4. عروه بن یحیی؛ سوزاندن و دزدی اموال امام عسکری علیه السلام 254
- 6. احمد بن هلال عبرتائی و احمد بن هلال کرخی 255
- 7. ابوطاهر محمد بن علی بن بلال بلالی 256
- 8. أبوجعفر محمد بن علی شلمغانی ابن أبی عزاقر 257
- 1. ابوعبدالله، احمد بن محمد سیّاری 260
- 2. علی بن حسکه، قاسم شعرانی یقطینی، و محمد بن فرات 260
- ب) مدعیان دروغین وکالت و بابیّت 260
- اشاره 260
- 3. حسن بن محمد بن بابا القمی 261
- 4. ابومحمد، الشریعی 262
- 5. محمد بن نصیر النمیری الفهری 262
- 6. ابوبکر محمد بن احمد بن عثمان البغدادی 263
- 7. اسحاق احمر و باقطانی 264
- 8. حسین بن منصور حلّاج 265
- 9. ابودلف محمد بن المظفر الکاتب 266
- الف) وضعیت فکری 268
- وضعیت فکری و سیاسی - اجتماعی شیعه 268
- ب) وضعیت سیاسی 269
- ج) وضعیت اجتماعی 271
- چکیده 272
- الف) تاریخ شیعه، نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 276
- اشاره 276
- 1. شیعه پیش از غیبت کبری (از قرن یکم تا چهارم قمری) 276
- اشاره 276
- 2. شیعه در عصر غیبت کبری 278
- 3. نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 280
- ب) مبارزات فکری و سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 288
- اشاره 288
- 1. مبارزۀ فکری علمای شیعه در عصر غیبت 291
- 2. فقاهت شیعه و مراکز آن در عصر غیبت 292
- یکم. فقه و فقاهت در دوران حضور ائمه علیهم السلام 293
- 3. مراحل تکامل فقه و فقاهت شیعه 293
- اشاره 293
- دوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت صغری 294
- سوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 294
- 4. حوزه های علمیه و مراکز فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 295
- اشاره 298
- 5. مبارزه های سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 298
- یکم. زمینه های فعالیت سیاسی 298
- دوم. مراحل فعالیت سیاسی و انواع آن در هر مرحله 299
- 1. نهاد مرجعیت و تداوم خط امامت و رسالت 301
- ج) دوره های مرجعیت دینی (علمی و سیاسی) شیعه در عصر غیبت کبری 301
- 2. مراحل و دوره های مرجعیت 303
- د) مدعیان مهدویت و بابیّت 305
- اشاره 305
- 1. عبیدیان 307
- 3. محمد بن تومرت 308
- 2. حاکم بأمرالله 308
- 7. الرجل الجبلی 309
- 6. عباس الریفی 309
- 5. بابا اسحاق 309
- 8. ملا عرشی کاشانی 309
- 13. شیخ مغربی 310
- 14. شیخ زادۀ کردستانی 310
- 12. مغربی 310
- 10. شیخ عبدالقدیر بخارائی 310
- 11. محمد جونپوری هندی 310
- 19. سودانی 311
- 16. بنگالی 311
- 18. شیخ سعید یمانی 311
- 17. سنگالی 311
- 15. عبدالله العجمی 311
- 20. صومال 312
- 21. علی محمد شیرازی 312
- 22. قادیانی میرزا غلام احمد 313
- چکیده 314
- 1. عصر غیبت 317
- اشاره 317
- الف) سیرت 317
- اشاره 317
- یکم. آگاهی از وضعیت و احوال شیعیان 318
- دوم. حفظ و نجات شیعیان از گرفتاری ها و شر دشمنان 318
- سوم. حضور در میان مردم 319
- پنجم. دستگیری درماندگان، راه یابی گم شدگان، شفای بیماران دور از علاج، ... 320
- چهارم. حضور همیشگی در مراسم حج 320
- یکم. سیرت تربیتی و اخلاقی 321
- دوم. سیرت اجتماعی 322
- سوم. سیرت سیاسی 324
- چهارم. سیرت اقتصادی 327
- پنجم. سیرت علمی 329
- ششم. سیرت قضایی 330
- هفتم. سیرت احیاگری 331
- هشتم. سیرت نبوی و علوی 332
- نهم. سیرت فردی 333
- دهم. سیرت مدیریتی 336
- اشاره 339
- 1. روایت ها و احتجاج ها 339
- ب) آثار 339
- 2. دعاها و نمازها 339
- 4. توقیعات و بیانات 340
- 3. زیارات 340
معصومان علیهم السلام در این باره هشدارهایی داده بودند. نمونه ای بر این هشدارها، روایتی از امام کاظم علیه السلام است: محمد بن یعقوب کلینی با سند خود از علی بن جعفر و او از برادرش امام کاظم علیه السلام نقل کرده که فرمود: «هنگامی که پنجمین امام از فرزندان هفتمین (امام کاظم علیه السلام) غایب شد، مواظب دینتان باشید. همانا صاحب این امر را غیبتی است به گونه ای که معتقدان به امامت او، از این عقیده باز می گردند و این امتحانی است از جانب خداوند...»(1)
داوود بن کثیر رقّی می گوید از ابوالحسن موسی بن جعفر علیه السلام درباره صاحب این امر (مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) پرسیدم. ایشان فرمود: «او رانده شده (از نزد مردم) و تنهای غریب و غایب از اهلش و تنها فرزند پدرش می باشد.»(2)
10. امام رضا علیه السلام
عبدالسلام بن صالح هروی می گوید که از دعبل بن علی خزاعی شنیدم می گفت: «برای مولایم امام رضا علیه السلام قصیده ای انشا می نمودم که ابتدای آن چنین است:
مدارس آیات خلت من تلاوه
و منزل وحی مقفر العرصات
تا رسیدم به این دو بیت که:
خروج امام لامحاله خارج
یقوم علی اسم اللّه والبرکات
یمیّز فینا کلّ حق و باطل
و یجزی علی النعماء والنقمات
در این هنگام، حضرت به شدت گریست، سپس سر برداشت و فرمود: ای خُزاعی! روح القدس این دو بیت را بر زبان تو جاری نمود. آیا می دانی این امام (که در این دو بیت به او و خروجش اشاره کردی) کیست و چه زمانی خروج می کند؟ گفتم: خیر، ای مولای من، جز این که شنیده ام، امامی از شما خروج می کند که زمین را از فساد پاک می کند و آن را از عدل سرشار می سازد. فرمود: ای دعبل! امام بعد از من فرزندم محمد، و بعد از محمد، فرزندش علی، و بعد از علی، فرزندش حسن، و
1- نعمانی، الغیبه، ص 154.
2- کمال الدین و تمام النعمه، ج 2، ص 361، ح 4.