تاریخ عصر غیبت صفحه 124

شد امامان علیهم السلام برای نگاه بانی و توسعه این سازمان و اعضای آن همت بگمارند، از پایه در این بحث است. این عوامل را تحت عناوین زیر می توان یادآور شد:

1. لزوم ارتباط میان رهبری و پیروان

لزوم ارتباط امامان معصوم علیهم السلام با شیعیان از عوامل اساسی ایجاد این سازمان است. ارتباط میان رهبری و پیروان در هر نظام دینی، سیاسی و اجتماعی اجتناب ناپذیر است. بنابراین، امامان شیعه علیهم السلام کسانی را به نمایندگی برمی گزیدند تا میان شیعیان و ایشان نقش ایفا کنند. به دلیل گستردگی جهان اسلام در آن عصر و پراکندگی شیعیان در نقاط مختلف اعم از عراق، حجاز، ایران، یمن، مصر و مغرب، کسانی شناخته شده به نمایندگی امامان علیهم السلام به مناطق دور و نزدیک اعزام می شدند و میان رهبری و پیروانش پیوند برقرار می ساختند.

2. خفقان در دوره عباسیان و لزوم حفظ شیعیان و مکتب

در اوضاع عادی و در صورت فقدان جو خفقان و فشار دشمنان نیز امکان ارتباط همه شیعیان در دورترین نقاط جهان اسلام با امامان شیعه علیهم السلام فراهم نبود؛ چراکه با توجه به وسایل ارتباطی آن عصر و فراوانی پیروان، سفر از مناطقی هم چون ایران، عراق و حتی حجاز به مدینه برای همه ممکن نمی نمود، چه رسد به این که عباسیان جوّ خفقان و رعب و وحشتی بر ضدّ امامان علیهم السلام و شیعیان برانگیخته بودند و همواره جاسوس ها و مأموران حکومتی رفت و آمدهای امامان و شیعیان را زیر نظر داشتند.

در چنین وضعیتی، ایجاد سازمان وکالت برای کاهش ارتباط مستقیم شیعه و امامان علیهم السلام و قراردادن واسطه یا وسایطی میان دو طرف، برای حفظ آنان و بالاتر از آن حفظ مکتب، لازم و گریزناپذیر می نمود. لذا سازمان وکالت از آغاز تأسیس تا پایان عصر غیبت صغرا، هرگز آشکار و بی پرده فعالیت نمی کرد؛ چراکه این سازمان نزد حاکمان عباسی وظیفه ای فراتر از جمع آوری وجوه شرعی و زکوات و نذورات و غیر آنها داشت. از این رو، هر چند وجود جوّ خفقان را علت اصلی تشکیل سازمان نمی توان دانست، به طور قطع وجود چنین جوّی علت تشدید فعالیت این سازمان و