تاریخ عصر غیبت صفحه 132

سامرا تا اوایل عصر غیبت صغرا محل فعالیت دو امام هادی و عسکری علیهما السلام به شمار می رفت، ولی به دلایلی پایگاه نواب اربعه از سامرا به بغداد منتقل شد، گرچه در بخشی از عصر غیبت صغرا، که امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در سامرا می زیست، فعالیت های سازمان همواره از این شهر نظارت می شد.

· واسط

واسط نیز از مناطقی است که وکیلان امامان علیهم السلام در آن جا حضور داشته اند، وکیلانی مانند حسن بن قیامه(1) وکیل امام کاظم علیه السلام و حسن بن محمد بن قطاه صیدلانی وکیل وقف در عصر غیبت صغرا، در این منطقه فعالیت می کرده اند.(2)

· بصره

گرچه بصره تحت قلمرو وکیل اهواز بوده، برخی از وکیلان بنابر شواهدی، برای وکالت مستقیم بر بصره منصوب شده اند. برای نمونه ابوعمرو حذّاء در باب کلتا در بصره، به وکالت منصوب شده است.(3)

3. ایران

اشاره

سازمان وکالت با توجه به کثرت نواحی شیعه نشین در ایران و وجود مراکز سنّتی تشیّع، چون قم، آوه، سبزوار، نیشابور و...، در تمامی این مناطق دارای نماینده بوده است. این مناطق بنابر نگارش های تاریخی و منابع رجالی از این قرارند:

· خراسان بزرگ

خراسانِ آن زمان شامل مناطق مختلف شیعه نشین مانند نیشابور، بیهق، سبزوار، بخارا، سمرقند، هرات و نقاط دیگر بوده، ولی منابع تاریخی، بسیار اندک درباره نام وکیلان امامان علیهم السلام تا عصر دو امام عسکری علیهما السلام در خراسان آن عصر سخن گفته اند. بعضی از وکیلان ساکن در خراسان بزرگ که در منابع به نامشان تصریح شده، از این

1- تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص 135.
2- کمال الدین و تمام النعمه، ص 504، ح 35؛ بحار الانوار، ج 51، ص 336.
3- الکافی، ج 5، ص 316؛ بحار الانوار، ج 92، ص 328؛ مستدرک الوسائل، ج 4، ص 361.