تاریخ عصر غیبت صفحه 14

لقب نقش شده که کفعمی عبارت انگشتری حضرت را این گونه بیان می کند: «أنا حجهُ اللَّهِ و خاصّتُه.»(1)

د) مادر

روایات گوناگونی درباره مادر آن حضرت، وارد شده؛ مسعودی آن بانوی بزرگوار را کنیزی به نام نرجس می داند(2)شهید اوّل نام او را مریم، دختر زید علویه بیان می کند.(3) شیخ طوسی در روایتی نام او را ریحانه خوانده، اما بلافاصله اضافه می کند که به او نرجس، صیقل (صقیل) و سوسن نیز می گفتند.(4) شیخ مفید اسم آن بزرگوار را نرجس می داند(5) که در روایت حکمیه، عمه امام عسکریu نیز تنها همین نام بیان شده است.(6) برخی از محققان نام اصلی او را همان نرجس می دانند و برآنند که دیگر اسامی، به جز صقیل(7) را بانوی او حکمیه، دختر امام جواد علیه السلام به وی داده است. مردم آن زمان، برای خوش آمدگویی کنیزان را به اسامی گوناگون می خواندند و نرجس، ریحانه و سوسن همه اسامی گل ها هستند.(8) صدوق روایتی را بیان می نماید که این احتمال را تقویت می کند؛ او به سند خود از غیاث، روایت می کند که جانشین امام

1- اعیان الشیعه، ج 2، ص 44 به نقل از مصباح کفعمی که به رغم جست وجوی فراوان متأسفانه در این کتاب و دیگر منابع یافت نشد.
2- اثبات الوصیه، ص 248.
3- بحار الانوار، ج 51، ص 28. (به نقل از: الدروس، ج2، ص16) یادآور می شویم که شهید، این قول را به صورت «قیل» آورده است.
4- شیخ طوسی، الغیبۀ، ص393 و نیز، نک: کمال الدین، ص 431.
5- الارشاد، ج2، ص339.
6- کمال الدین، ج 2، ص426؛ بحار الانوار، ج 51، ص 12 (به نقل از: کمال الدین).
7- صقیل، به معنای زدوده و صیقلی است. به گفته سیدمحمد صدر، خانوادۀ امام علیه السلام وقتی دیدند آثار حمل در این کنیز مشاهده نمی شود علاوه بر اسم گل های نرجس، سوسن و ریحانه، نام تازه ای برای وی انتخاب کردند که صقیل بود. (تاریخ الغیبه الصغری، ص 243)؛ در روایتی دیگر علت این نام را نورانیت و درخشش آن بانو به دلیل حمل فرزندی نورانی می داند؛ (قیل لسبب الحمل صقیل)، (کمال الدین، ص 432)، مرحوم مجلسی در توضیح آن می نویسد: «انما سمیّ صیقلاً او صقیلاً لما اعتراه من النور والجلاء بسبب الحمل المنوّر. یقال: صقل السیف و غیره ای جلّاه فهو صقیل و لایبعد ان یکون تصحیف الجمال.» (بحار الانوار، ج 51، ص 15)
8- تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص 114.