تاریخ عصر غیبت صفحه 151

بن الحسین بن عبد ربّه وکیل ارشد عراق در عصر امام هادی علیه السلام بوده اند.(1) ابوالحسین اسدی رازی در عصر غیبت صغرا، کار نظارت بر فعالیت وکلای نواحی شرقی ایران را بر عهده داشت. حاجز بن یزیدوشّاء نیز در بغداد تحت نظارت سفیر اول و دوم قرار داشت و خود نیز بر کار برخی از وکیلان ایران نظارت می کرد.(2)

3. نماینده های سیار

بیشتر وکیلان اعزامی به نواحی، وکیلان مقیم در آن مناطق بودند، ولی بنابه بعضی شواهد تاریخی، گاه نمایندگانی وظیفه سرکشی به مناطق مختلف را داشتند تا از سویی بر کار وکیلان مقیم نظارت کنند و از سوی دیگر، وسیله ای برای ارتباط آنان با امام علیه السلام باشند و این گونه وجوه شرعی و اموالی را که نزد آنان جمع شده بود، به نزد امام علیه السلام انتقال می دادند. آورده اند که احمد بن محمد بن عیسی قمی در مدینه نزد امام جواد علیه السلام بود و قصد داشت درباره زکریا بن آدم از حضرت بپرسد، حضرت خود آغاز به سخن کردند و فرمودند: خدمت او به پدرم و من جای انکار نیست، ولی من به مالی نیازمندم که نزد اوست. وی عرض کرد: زکریا بن آدم آن مال را نزد شما خواهد فرستاد و به من گفت: به شما خبر دهم که علّت کوتاهی اش، اختلاف میمون و مسافر (دو وکیل ارسالی حضرت به قم) است. حضرت فرمود: نامه مرا به او برسان و بگو مال را به نزد من ارسال نماید... .(3) این جریان حاکی از وجود نمایندگانی است که واسطه دفتر مرکزی سازمان وکالت و وکیلان نواحی مختلف بوده اند.

4. بهره گیری از اصل تقیّه و پنهان کاری

رعایت اصل پنهان کاری و تقیّه از مهم ترین ویژگی های سازمان وکالت در طول دوران حیاتش بوده است. سازمان وکالت، به دلیل دورماندن از خطرآفرینی حکومت

1- در این موارد نک: تنقیح المقال، ج 2، رقم 9607، و ج 1، رقم 1286؛ نجاشی، رجال، ص 243؛ کشی، رجال، ص 513، ح 991 و ص 549، ح 1038.
2- نک: تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص 171.
3- کشی، رجال، ص 596، ح 1115.