تاریخ عصر غیبت صفحه 153

کاری ندارم.» و تا زمان رفع کامل خطر، وکیلان بدین گونه عمل می کرده اند.(1)

از همین رو، حسین بن روح، سفیر سوم حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، معروف بود که بر عمل به تقیّه شدت می ورزد و عثمان بن سعید و پسرش محمد، سفیران اوّل و دوم حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در عصر غیبت به دلیل سرپوش نهادن بر فعالیت های وکالت روغن می فروختند. برای اثبات وجود اصل تقیّه و پنهان کاری در سازمان وکالت نمونه های بسیاری وجود دارد.(2) از این رو، دکتر جواد علی، عنوان «التنظیم السرّی» را برای تشکیلات وکالت به کار برده است. فعالیت های مخفی سفیران در عصر غیبت صغرا گاه بدان اندازه بود که برای ملاقات با وکیلان و کارگزاران سازمان، خرابه های بغداد را قرارگاه می گزیدند. بنا به نقل صدوق، محمد بن عثمان بن سعید عَمری برای دیدار با دست یارش متیلی، و ارائه نامه حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به او، به خرابه های عباسیه بغداد رفت و سپس نامه را پاره کرد. همین طور، تحویل ندادن هرگونه رسیدی به آورندگان وجوه شرعی و بهره گیری از تاجران عادی برای حمل اموال، از نمونه های رعایت این اصل در عصر دومین سفیر به شمار می رود.(3)

5 . بهره گیری از وسایل ارتباطی مناسب

وجود وسایل مناسب ارتباطی از دیگر مشخصه های این سازمان بوده است. سفیران، ابواب، وکیلان و شیعیان بسیار با مراجعه مستقیم به نزد امامان علیهم السلام از نزدیک با آنان پنهانی دیدار می کردند تا دستگاه حکومت را حساس نکنند، ولی برای رعایت امنیت، ارتباط امامان، سفیران، وکیلان و شیعیان با یک دیگر در بسیاری اوقات مکاتبه ای بود، به ویژه در عصر غیبت امام عجل الله تعالی فرجه الشریف و در دوره هایی که امامان علیهم السلام در زندان و یا تحت نظر بودند. لذا تعداد مکاتبات دو امام عسکری علیهما السلام بسیار بیش از امامان علیهم السلام پیشین بوده است. فراوانی توقیعات عصر غیبت نیز بر این نکته گواهی می دهد.

1- نک: بحار الانوار، ج 51، ص 310، ح 30.
2- برای توجیه بیشتر در این مبحث نک: جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص 134 و 174.
3- کمال الدین و تمام النعمه، ج 2، ص 498؛ شیخ طوسی، الغیبه، ص 179.