تاریخ عصر غیبت صفحه 213

نوّاب اربعه

اشاره

-1

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در دورۀ «غیبت صغری» چهار نفر را به نیابت خاص خود به شیعیان معرفی نمود. این چهار تن، از اصحاب با سابقۀ امامان پیشین و از عالمان بزرگ و پارسای شیعه بوده اند. نوّاب اربعه عبارتند:

1. ابو عَمرو، عثمان بن سعید عَمروی؛

2. ابوجعفر، محمد بن عثمان بن سعید عَمروی؛

3. ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی؛

4. ابوالحسن، علی بن محمد سَمَری.

امامیه بیشترین اطلاعات خود را دربارۀ زندگی و فعالیت های این چهار سفیر و نائب خاص حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، از کتاب الغیبه اثر شیخ طوسی نقل می کنند. او نیز بیشتر به دو اثر قدیمی استناد نموده است: یکی کتاب فی أخبار أبی عَمرو ابی جعفر عَمرویون اثر هبه الله بن احمد بن محمد کاتب، معروف به ابن برینه، پسر ام کلثوم دختر محمد بن عثمان بن سعید عَمروی (پسر نوۀ دختری سفیر دوم)، و دیگری کتاب اخبار الوکلاء الاربعه نوشتۀ احمد بن نوح. این دو کتاب بر اثر بی توجهی و یا دشمنی ها از بین رفت و به گونه مستقیم مطالب این دو کتاب را نمی توان دید. متأسفانه شیخ طوسی و دیگران دربارۀ زندگی این چهار سفیر عالی مقام، مطالب کمی نقل کرده اند.(2)

از این رو، دربارۀ زندگی نامۀ این چهار سفیر ویژه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به قدر کافی اطلاعاتی نمی توان به دست آورد. با وجود این، تا اندازه ای که مدارک و مستندات تاریخی اجازه می دهد در این باره مطالبی را در چهار عنوان ذیل بیان می داریم:

1. نوّاب اربعه؛

2. ملاک نصب نوّاب اربعه؛