- پیش گفتار 1
- اشاره 3
- شناخت منابع 3
- ب) کتاب های رجالی 9
- ج) کتاب های تاریخی 10
- چکیده 11
- الف) میلاد 12
- اشاره 12
- ج) القاب 13
- ب) نام 13
- د) مادر 14
- ه) ولادت پنهانی 18
- 1. دوره اختفا 20
- اشاره 20
- ز) دوره های زندگی حضرت 20
- 2. غیبت صغرا 22
- 3. غیبت کبرا 23
- چکیده 25
- اشاره 27
- 1. انتقال مرکز خلافت از بغداد به سامرا 29
- الف) وضعیت سیاسی 29
- 2. نفوذ و تسلّط ترکان 31
- 5. ستم گری وزیران و امیران 34
- 6. فتنه ها و آشوب های داخلی 35
- اشاره 35
- یکم. آشوب های بغداد 36
- دوم. آشوب های سامرا 37
- سوم. فتنه خوارج 37
- چهارم. شورش «صاحب زنج» (زنگیان) 38
- اشاره 51
- 7. خودمختاری مناطق تحت نفوذ 51
- سوم. ایران 52
- دوم. شمال افریقا (تونس و دیگر مناطق) 52
- پنجم. سوریه 54
- چهارم. مصر 54
- 8. تغییر ماهیت و اهداف فتوحات 55
- اشاره 57
- 1. عیاشی 57
- 3. جشن ها 59
- 4. بزم ها 62
- 5. بخشش ها 63
- 6. طعام ها 67
- چکیده 79
- اشاره 81
- الف) وضعیت فکری 83
- ب) وضعیت سیاسی 85
- 1. انتقال عسکریین علیهما السلام از مدینه به سامرا و نظارت فراوان بر آنان 85
- 2. شیوه های مبارزه سیاسی عسکریین علیهما السلام 86
- اشاره 89
- اشاره 89
- ج) وضعیت اجتماعی 89
- 1. وضعیت شیعیان 89
- دوم. فشار 90
- سوم. اخراج از سِمت ها 90
- اشاره 91
- یکم. نفوذ امام هادی علیه السلام 91
- چهارم. گرفتن امکانات اقتصادی 91
- 2. پایگاه اجتماعی و نفوذ رهبری شیعه 91
- دوم. نفوذ امام عسکری علیه السلام 96
- اشاره 101
- الف) پیش گویی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام درباره ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و غیبت آن حضرت 102
- 1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 102
- 3. حضرت فاطمه علیها السلام 104
- 4. امام حسن مجتبی علیه السلام 105
- 6. امام سجاد علیه السلام 106
- 7. امام باقر علیه السلام 107
- 8. امام صادق علیه السلام 108
- 9. امام کاظم علیه السلام 110
- 10. امام رضا علیه السلام 111
- 11. امام جواد علیه السلام 112
- ب) زمینه سازی امام هادی و امام عسکری علیهما السلام برای ورود شیعه به عصر غیبت 113
- اشاره 113
- 1. تبیین نزدیکی ولادت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، آغاز غیبت و چگونگی آن 113
- 2. کاهش ارتباط مستقیم با شیعیان 117
- 3. سامان دهی و تقویت سازمان وکالت 118
- چکیده 120
- اشاره 121
- اشاره 123
- ب) علل تشکیل سازمان وکالت و استمرار و گسترش فعالیت آن تا پایان عصر غیبت 123
- 2. خفقان در دوره عباسیان و لزوم حفظ شیعیان و مکتب 124
- 1. لزوم ارتباط میان رهبری و پیروان 124
- 3. آماده سازی شیعه برای ورود به عصر غیبت 125
- ج) بررسی محدوده زمانی و جغرافیایی فعالیت سازمان وکالت 125
- اشاره 125
- 4. رفع بلاتکلیفی از شیعه در ایام حبس امامان علیهم السلام و در عصر غیبت 125
- · مدینه 128
- 1. حجاز 128
- · مکه 129
- · یمن 129
- 2. عراق 130
- · کوفه 130
- · بغداد 130
- · سامرا 131
- · بصره 132
- · واسط 132
- · خراسان بزرگ 132
- اشاره 132
- 3. ایران 132
- · قم 133
- · ری 134
- · همدان 135
- · قرمیسین 136
- · اهواز 136
- د) وظایف و مسئولیت های سازمان وکالت 137
- · مصر 137
- اشاره 137
- 1. دریافت، تحویل و توزیع وجوه شرعی 138
- 3. راهنمایی و ارشاد شیعیان و مناظره با مخالفان 141
- 4. نقش سیاسی سازمان وکالت 143
- 5 . نقش ارتباطی سازمان وکالت 145
- 6 . کمک به نیازمندان، و حل مشکلات شیعیان 146
- ه) ویژگی ها و شرایط لازم برای وکیلان امامان علیهم السلام 147
- 1. وثاقت یا عدالت 147
- اشاره 147
- 2. رازداری و پنهان کاری 148
- 1. رهبری 149
- و) ساختار و شیوه های عملکرد سازمان وکالت 149
- 2. وکیل ارشد یا سر وکیل 150
- 3. نماینده های سیار 151
- 4. بهره گیری از اصل تقیّه و پنهان کاری 151
- 5 . بهره گیری از وسایل ارتباطی مناسب 153
- ز) معرفی مهم ترین وکیلان امامان علیهم السلام تا عصر غیبت صغرا 154
- اشاره 154
- 1. عبدالرحمان بن الحجاج 154
- 2. محمد بن سنان 155
- 3. معلّی بن خُنَیس 155
- 5. مفضّل بن عمر جعفی 156
- 6. علی بن یقطین 156
- 7. عبدالله بن جُندَب 157
- 8. ابراهیم بن سلام نیشابوری 157
- 10. زیاد بن مروان قندی 157
- 9. علی بن ابی حمزه بطائنی 157
- 11. احمد بن ابی بشر سرّاج 157
- 12. عثمان بن عیسی رواسی 157
- 17. هشام بن ابراهیم عباسی 158
- 15. علی بن مهزیار اهوازی 158
- 16. فضل بن سنان 158
- 14. عبدالعزیز بن المهتدی 158
- 21. محمد بن الفرج 159
- 20. ابراهیم بن محمد همدانی 159
- 19. زکریا بن آدم قمی 159
- 24. فارس بن حاتم قزوینی 160
- 23. علی بن جعفر همانی 160
- 25. علی بن الحسین بن عبد ربّه 160
- 28. عثمان بن سعید عَمری 161
- 29. احمد بن اسحاق قمی 161
- 27. ابراهیم بن مهزیار 161
- 31. ابراهیم بن عبده النیشابوری 162
- 32. ایّوب بن الناب 162
- 30. محمد بن احمد بن جعفر القمی العطّار القطّان 162
- چکیده 163
- اشاره 166
- الف) وضعیت سیاسی 167
- اشاره 167
- وضعیت سیاسی، اجتماعی و فکری عصر غیبت 167
- یکم. انتقال خلافت از سامرا به بغداد 173
- دوم. ظهور قرامطه 173
- چهارم. ظهور مهدی در شمال افریقا و تأسیس دولت فاطمی در مصر 176
- ب) وضعیت اجتماعی 179
- اشاره 179
- 2. اختلافات قومی و قبیله ای 180
- یکم. عیاشی و خوش گذرانی 181
- اشاره 181
- دوم. اسراف و تبذیرهای گسترده 182
- ج) وضعیت فکری 184
- 1. پیدایی مکتب اشعری 184
- اشاره 184
- 2. تدوین کتاب های روایی 185
- تاریخ غیبت و چگونگی آغاز آن 186
- الف) آغاز غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 186
- ب) شهادت امام حسن عسکری علیه السلام 188
- ج) تلاش حکومت برای یافتن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 191
- 1. نماز بر پیکر امام علیه السلام 193
- اشاره 193
- د) اقدامات جعفر 193
- 2. ادعای امامت و جانشینی 194
- 3. ادعای ارث 194
- 4. تحریک حکومت برای دست گیری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 194
- 5. توبۀ جعفر 195
- ه) داستان سرداب 195
- اشاره 198
- فلسفه غیبت 198
- 1. رازی از رازهای الهی 200
- 2. آزمایش و غربال انسان های صالح 201
- 3. ستم پیشه بودن انسان ها 203
- 4. آمادگی جهانی 203
- 5. آزادی از یوغ بیعت با طاغوت های زمان 203
- ویژگی های دورۀ غیبت صغری 205
- زمینۀ پیدایی فرقه های جدید شیعی بعد از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- اختلافات فرقه ای پس از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- اشاره 207
- اشاره 207
- 1. اعتقاد به امامت جعفر، پسر امام هادی علیه السلام 209
- 2. اعتقاد به امامت فرزند دیگری از امام عسکری علیه السلام 210
- 3. اعتقاد به استمرار امامت امام حسن عسکری علیه السلام 210
- 4. اعتقاد به امامت محمد بن علی، برادر امام حسن عسکری علیه السلام 211
- 5. اعتقاد به توقف در امامت 212
- 6. اعتقاد به دورۀ فترت 212
- اشاره 213
- الف) معرفی اجمالی نوّاب اربعه 214
- 1. ابو عَمرو، عثمان بن سعید عَمروی 214
- اشاره 214
- 2. محمد بن عثمان بن سعید عَمروی 220
- 3. ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی 223
- 4. ابوالحسن علی بن محمد سَمَری 227
- ب) ملاک های نصب نوّاب اربعه 230
- ج) چگونگی ارتباط نوّاب اربعه با شیعیان 233
- اشاره 235
- د) وظایف و مسئولیت های نوّاب اربعه 235
- 2. حفظ امام عجل الله تعالی فرجه الشریف از راه پنهان داشتن نام و مکان آن حضرت 237
- 3. سازماندهی و سرپرستی سازمان وکالت 237
- 4. پاسخ گویی به پرسش های فقهی و مشکلات عقیدتی 238
- 6. مبارزه با غالیان و مدّعیان دروغین نیابت و بابیت و افشای ادعاهای باطل آنان 239
- 5. اخذ و توزیع اموال متعلق به امام عجل الله تعالی فرجه الشریف 239
- 7. مبارزه با وکیلان خیانت کار 240
- 8. آماده سازی مردم برای پذیرش غیبت کبری 241
- نصب وکیلان برای نواحی شیعه نشین در عصر غیبت صغری 242
- اشاره 242
- 2. ابوعبدالله بن هارون بن عمران همدانی 244
- 1. ابوالحسین محمد بن جعفر اسدی کوفی رازی 244
- 3. محمد بن صالح بن محمدهمدانی 245
- 4. ابواسحاق، محمد بن ابراهیم بن مهزیار اهوازی 245
- 6. حسن بن محمد بن قطاه صیدلانی 246
- 7. محمد بن شاذان بن نُعیم شاذانی نیشابوری 246
- 5. قاسم بن علاء 246
- 9. قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی 247
- 11. علی بن حسین بن علی طبری 247
- 10. ابوعلی بسطام بن علی 247
- 8. عزیز بن زهیر 247
- 12. ابوهاشم، داود بن قاسم جعفری 248
- وکلای خائن و مدّعیان دروغین وکالت 248
- اشاره 248
- 14. حاجز بن یزید الوشّاء 248
- 13. حسن بن نضر قمی 248
- الف) خیانت و فساد در برخی از کارگزاران سازمان وکالت 249
- اشاره 249
- 1. واقفیه 250
- 3. فارس بن حاتم قزوینی، وکیل خائن امام هادی علیه السلام 252
- 4. عروه بن یحیی؛ سوزاندن و دزدی اموال امام عسکری علیه السلام 254
- 5. کار زشت وکیل امام عسکری علیه السلام 254
- 6. احمد بن هلال عبرتائی و احمد بن هلال کرخی 255
- 7. ابوطاهر محمد بن علی بن بلال بلالی 256
- 8. أبوجعفر محمد بن علی شلمغانی ابن أبی عزاقر 257
- ب) مدعیان دروغین وکالت و بابیّت 260
- 1. ابوعبدالله، احمد بن محمد سیّاری 260
- 2. علی بن حسکه، قاسم شعرانی یقطینی، و محمد بن فرات 260
- اشاره 260
- 3. حسن بن محمد بن بابا القمی 261
- 5. محمد بن نصیر النمیری الفهری 262
- 4. ابومحمد، الشریعی 262
- 6. ابوبکر محمد بن احمد بن عثمان البغدادی 263
- 7. اسحاق احمر و باقطانی 264
- 8. حسین بن منصور حلّاج 265
- 9. ابودلف محمد بن المظفر الکاتب 266
- وضعیت فکری و سیاسی - اجتماعی شیعه 268
- الف) وضعیت فکری 268
- ب) وضعیت سیاسی 269
- ج) وضعیت اجتماعی 271
- چکیده 272
- الف) تاریخ شیعه، نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 276
- اشاره 276
- 1. شیعه پیش از غیبت کبری (از قرن یکم تا چهارم قمری) 276
- اشاره 276
- 2. شیعه در عصر غیبت کبری 278
- 3. نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 280
- اشاره 288
- ب) مبارزات فکری و سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 288
- 1. مبارزۀ فکری علمای شیعه در عصر غیبت 291
- 2. فقاهت شیعه و مراکز آن در عصر غیبت 292
- 3. مراحل تکامل فقه و فقاهت شیعه 293
- اشاره 293
- یکم. فقه و فقاهت در دوران حضور ائمه علیهم السلام 293
- سوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 294
- دوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت صغری 294
- 4. حوزه های علمیه و مراکز فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 295
- 5. مبارزه های سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 298
- اشاره 298
- یکم. زمینه های فعالیت سیاسی 298
- دوم. مراحل فعالیت سیاسی و انواع آن در هر مرحله 299
- 1. نهاد مرجعیت و تداوم خط امامت و رسالت 301
- ج) دوره های مرجعیت دینی (علمی و سیاسی) شیعه در عصر غیبت کبری 301
- 2. مراحل و دوره های مرجعیت 303
- د) مدعیان مهدویت و بابیّت 305
- اشاره 305
- 1. عبیدیان 307
- 3. محمد بن تومرت 308
- 2. حاکم بأمرالله 308
- 6. عباس الریفی 309
- 7. الرجل الجبلی 309
- 5. بابا اسحاق 309
- 8. ملا عرشی کاشانی 309
- 11. محمد جونپوری هندی 310
- 13. شیخ مغربی 310
- 14. شیخ زادۀ کردستانی 310
- 12. مغربی 310
- 10. شیخ عبدالقدیر بخارائی 310
- 19. سودانی 311
- 18. شیخ سعید یمانی 311
- 17. سنگالی 311
- 16. بنگالی 311
- 15. عبدالله العجمی 311
- 21. علی محمد شیرازی 312
- 20. صومال 312
- 22. قادیانی میرزا غلام احمد 313
- چکیده 314
- اشاره 317
- الف) سیرت 317
- 1. عصر غیبت 317
- اشاره 317
- دوم. حفظ و نجات شیعیان از گرفتاری ها و شر دشمنان 318
- یکم. آگاهی از وضعیت و احوال شیعیان 318
- سوم. حضور در میان مردم 319
- پنجم. دستگیری درماندگان، راه یابی گم شدگان، شفای بیماران دور از علاج، ... 320
- چهارم. حضور همیشگی در مراسم حج 320
- یکم. سیرت تربیتی و اخلاقی 321
- دوم. سیرت اجتماعی 322
- سوم. سیرت سیاسی 324
- چهارم. سیرت اقتصادی 327
- پنجم. سیرت علمی 329
- ششم. سیرت قضایی 330
- هفتم. سیرت احیاگری 331
- هشتم. سیرت نبوی و علوی 332
- نهم. سیرت فردی 333
- دهم. سیرت مدیریتی 336
- 1. روایت ها و احتجاج ها 339
- اشاره 339
- ب) آثار 339
- 2. دعاها و نمازها 339
- 4. توقیعات و بیانات 340
- 3. زیارات 340
این جریان وکالت او را می نماید؛ چرا که به گفتۀ او 480 درهم نزد او جمع شده بود و بیست درهم از خود بر آن افزوده، پس جز آن بیست درهم، اموال امام بوده که مردم به او داده بودند. شیخ صدوق نیز نقل کرده که وی از جمله وکیلان صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف و اهل نیشابور بوده است که او را دیده و بر معجزات او آگاه شده است. از این ماجرا می توان استنباط کرد که وی در نیشابور به وکالت مشغول بوده و معاصر ابوالحسین اسدی و هم چنین محمد بن عثمان نایب دوم بود.(1)
8. عزیز بن زهیر
همان گونه که نجاشی در ترجمۀ محمد بن علی بن ابراهیم همدانی تصریح کرد، عزیز بن زهیر از وکیلان ناحیۀ مقدسه در همدان بوده که در امر وکالت وظیفه داشته به نزد ابومحمد حسن بن هارون برود.(2)
9. قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی
نجاشی درباره او، پدر و جدّش تصریح کرده که آنان وکیلان ناحیۀ مقدسه در همدان بوده و وی در امر وکالت به حسن بن هارون مراجعه می کرد. علامه نیز به وکالت او از جانب ناحیۀ مقدسه تصریح نمود.(3)
10. ابوعلی بسطام بن علی
همان گونه که از تصریح نجاشی و علامه استنباط می شود، او وکیل ناحیۀ مقدسه در همدان بوده و در امور وکالت از حسن بن هارون فرمان می گرفت.(4)
11. علی بن حسین بن علی طبری
علی بن الحسین بنابر تصریح شیخ در کتاب رجال، از اهل سمرقند و وکیل بود. گرچه تنها تعبیر «وکیلٌ» در وکالت برای ائمه علیهم السلام تصریح ندارد، ولی چون اطلاق وکیل در کتب رجالی، ظهور در وکالت برای ائمه دارد، وکالت او برای ائمه علیهم السلام
1- نک: تنقیح المقال، ج 3، ش 10843؛ کمال الدین، ج2، ص486.
2- تنقیح المقال، ج 2، ش 7902.
3- تنقیح المقال، ج 2، ش 9607.
4- تنقیح المقال، ج 1، ش 1286.