تاریخ عصر غیبت صفحه 249

منصوب کرده، ولی بعد به فساد و خیانت گراییده اند و گونه ای دیگر از انحراف در میان کسانی بود که هرگز پیشینه وکالت، نیابت و بابیت نداشتند، ولی به دلیل انگیزه هایی، به دروغ خود را وکیل و نایب امام علیه السلام خواندند و برخی را مدت زمانی به دور خود گرد آوردند که سرانجام رسوا شدند. این دو جریان نیز در عصر غیبت صغری و هم در دوره های پیش از شکل گیری سازمان وکالت بود. البته به نظر می رسد در عصر غیبت صغری بر دامنۀ این انحراف ها افزوده شد؛ از آن رو که نبود امام عجل الله تعالی فرجه الشریف و سپردن امر به وکیلان و سفیران در این عصر، زمینه را برای فرصت طلبی این دسته از افراد آماده می ساخت.

برای شناخت تفصیلی این دو جریان، نخست باید کسانی را شناخت که سردمدار این دو جریان انحرافی بودند. لذا در آغاز جریان نخست یعنی خیانت و فساد در وکیلان امامان علیهم السلام، شناخت آن شخصیت ها، انگیزۀ آنان و سرانجامشان و در قسمت بعد، شناخت جریان دوم خواهد آمد.

الف) خیانت و فساد در برخی از کارگزاران سازمان وکالت

اشاره

امامان هدی علیهم السلام برای تعیین وکیلان خود، با نگاه به اهمیت و حسّاسیت این وظیفه کسانی را برمی گزیده اند که به آنان اعتماد داشتند و از شروط ضرور بهره مند بودند، ولی با توجه به این که انسان در صورت تهذیب نکردن نفس و کسب نکردن شروط بایسته برای نجات از دام های شیطانی، زمینۀ لغزش برایش وجود دارد، در میان وکیلان امامان علیهم السلام نیز کسانی بوده اند که با وجود داشتن شروط ضرور برای وکالت در ابتدای امر، به علت قرار گرفتن در وضعیتی جدید و فراهم شدن زمینه های مناسب و وجود علّت های مقتضی برای فساد و خیانت در وجودشان، دست به کارهایی ناشایست می زده اند که در نتیجه، بدان سبب امامان علیهم السلام آنان را عزل و طرد می کرده اند.

البته علّت همۀ این خیانت ها و لغزش ها یک چیز نبوده است. انگیزه های خیانت آنان گوناگون به نظر می رسد، گرچه می توان همه علت ها را به مهذّب نبودن آنان بازگرداند. انگیزۀ این وکیلان از خیانت، زمانی روشن تر خواهد شد که شخصیت آنان