- پیش گفتار 1
- اشاره 3
- شناخت منابع 3
- ب) کتاب های رجالی 9
- ج) کتاب های تاریخی 10
- چکیده 11
- الف) میلاد 12
- اشاره 12
- ج) القاب 13
- ب) نام 13
- د) مادر 14
- ه) ولادت پنهانی 18
- 1. دوره اختفا 20
- اشاره 20
- ز) دوره های زندگی حضرت 20
- 2. غیبت صغرا 22
- 3. غیبت کبرا 23
- چکیده 25
- اشاره 27
- الف) وضعیت سیاسی 29
- 1. انتقال مرکز خلافت از بغداد به سامرا 29
- 2. نفوذ و تسلّط ترکان 31
- 5. ستم گری وزیران و امیران 34
- اشاره 35
- 6. فتنه ها و آشوب های داخلی 35
- یکم. آشوب های بغداد 36
- سوم. فتنه خوارج 37
- دوم. آشوب های سامرا 37
- چهارم. شورش «صاحب زنج» (زنگیان) 38
- اشاره 51
- 7. خودمختاری مناطق تحت نفوذ 51
- دوم. شمال افریقا (تونس و دیگر مناطق) 52
- سوم. ایران 52
- پنجم. سوریه 54
- چهارم. مصر 54
- 8. تغییر ماهیت و اهداف فتوحات 55
- اشاره 57
- 1. عیاشی 57
- 3. جشن ها 59
- 4. بزم ها 62
- 5. بخشش ها 63
- 6. طعام ها 67
- چکیده 79
- اشاره 81
- الف) وضعیت فکری 83
- ب) وضعیت سیاسی 85
- 1. انتقال عسکریین علیهما السلام از مدینه به سامرا و نظارت فراوان بر آنان 85
- 2. شیوه های مبارزه سیاسی عسکریین علیهما السلام 86
- اشاره 89
- ج) وضعیت اجتماعی 89
- اشاره 89
- 1. وضعیت شیعیان 89
- سوم. اخراج از سِمت ها 90
- دوم. فشار 90
- یکم. نفوذ امام هادی علیه السلام 91
- چهارم. گرفتن امکانات اقتصادی 91
- اشاره 91
- 2. پایگاه اجتماعی و نفوذ رهبری شیعه 91
- دوم. نفوذ امام عسکری علیه السلام 96
- اشاره 101
- الف) پیش گویی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام درباره ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و غیبت آن حضرت 102
- 1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 102
- 3. حضرت فاطمه علیها السلام 104
- 4. امام حسن مجتبی علیه السلام 105
- 6. امام سجاد علیه السلام 106
- 7. امام باقر علیه السلام 107
- 8. امام صادق علیه السلام 108
- 9. امام کاظم علیه السلام 110
- 10. امام رضا علیه السلام 111
- 11. امام جواد علیه السلام 112
- ب) زمینه سازی امام هادی و امام عسکری علیهما السلام برای ورود شیعه به عصر غیبت 113
- اشاره 113
- 1. تبیین نزدیکی ولادت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، آغاز غیبت و چگونگی آن 113
- 2. کاهش ارتباط مستقیم با شیعیان 117
- 3. سامان دهی و تقویت سازمان وکالت 118
- چکیده 120
- اشاره 121
- ب) علل تشکیل سازمان وکالت و استمرار و گسترش فعالیت آن تا پایان عصر غیبت 123
- اشاره 123
- 1. لزوم ارتباط میان رهبری و پیروان 124
- 2. خفقان در دوره عباسیان و لزوم حفظ شیعیان و مکتب 124
- ج) بررسی محدوده زمانی و جغرافیایی فعالیت سازمان وکالت 125
- اشاره 125
- 3. آماده سازی شیعه برای ورود به عصر غیبت 125
- 4. رفع بلاتکلیفی از شیعه در ایام حبس امامان علیهم السلام و در عصر غیبت 125
- 1. حجاز 128
- · مدینه 128
- · یمن 129
- · مکه 129
- · کوفه 130
- · بغداد 130
- 2. عراق 130
- · سامرا 131
- · واسط 132
- · بصره 132
- · خراسان بزرگ 132
- اشاره 132
- 3. ایران 132
- · قم 133
- · ری 134
- · همدان 135
- · اهواز 136
- · قرمیسین 136
- · مصر 137
- د) وظایف و مسئولیت های سازمان وکالت 137
- اشاره 137
- 1. دریافت، تحویل و توزیع وجوه شرعی 138
- 3. راهنمایی و ارشاد شیعیان و مناظره با مخالفان 141
- 4. نقش سیاسی سازمان وکالت 143
- 5 . نقش ارتباطی سازمان وکالت 145
- 6 . کمک به نیازمندان، و حل مشکلات شیعیان 146
- اشاره 147
- 1. وثاقت یا عدالت 147
- ه) ویژگی ها و شرایط لازم برای وکیلان امامان علیهم السلام 147
- 2. رازداری و پنهان کاری 148
- و) ساختار و شیوه های عملکرد سازمان وکالت 149
- 1. رهبری 149
- 2. وکیل ارشد یا سر وکیل 150
- 3. نماینده های سیار 151
- 4. بهره گیری از اصل تقیّه و پنهان کاری 151
- 5 . بهره گیری از وسایل ارتباطی مناسب 153
- ز) معرفی مهم ترین وکیلان امامان علیهم السلام تا عصر غیبت صغرا 154
- اشاره 154
- 1. عبدالرحمان بن الحجاج 154
- 2. محمد بن سنان 155
- 3. معلّی بن خُنَیس 155
- 5. مفضّل بن عمر جعفی 156
- 6. علی بن یقطین 156
- 12. عثمان بن عیسی رواسی 157
- 10. زیاد بن مروان قندی 157
- 8. ابراهیم بن سلام نیشابوری 157
- 7. عبدالله بن جُندَب 157
- 9. علی بن ابی حمزه بطائنی 157
- 11. احمد بن ابی بشر سرّاج 157
- 16. فضل بن سنان 158
- 17. هشام بن ابراهیم عباسی 158
- 14. عبدالعزیز بن المهتدی 158
- 15. علی بن مهزیار اهوازی 158
- 20. ابراهیم بن محمد همدانی 159
- 19. زکریا بن آدم قمی 159
- 21. محمد بن الفرج 159
- 23. علی بن جعفر همانی 160
- 24. فارس بن حاتم قزوینی 160
- 25. علی بن الحسین بن عبد ربّه 160
- 28. عثمان بن سعید عَمری 161
- 27. ابراهیم بن مهزیار 161
- 29. احمد بن اسحاق قمی 161
- 32. ایّوب بن الناب 162
- 30. محمد بن احمد بن جعفر القمی العطّار القطّان 162
- 31. ابراهیم بن عبده النیشابوری 162
- چکیده 163
- اشاره 166
- الف) وضعیت سیاسی 167
- وضعیت سیاسی، اجتماعی و فکری عصر غیبت 167
- اشاره 167
- یکم. انتقال خلافت از سامرا به بغداد 173
- دوم. ظهور قرامطه 173
- چهارم. ظهور مهدی در شمال افریقا و تأسیس دولت فاطمی در مصر 176
- اشاره 179
- ب) وضعیت اجتماعی 179
- 2. اختلافات قومی و قبیله ای 180
- یکم. عیاشی و خوش گذرانی 181
- اشاره 181
- دوم. اسراف و تبذیرهای گسترده 182
- اشاره 184
- ج) وضعیت فکری 184
- 1. پیدایی مکتب اشعری 184
- 2. تدوین کتاب های روایی 185
- الف) آغاز غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 186
- تاریخ غیبت و چگونگی آغاز آن 186
- ب) شهادت امام حسن عسکری علیه السلام 188
- ج) تلاش حکومت برای یافتن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 191
- اشاره 193
- 1. نماز بر پیکر امام علیه السلام 193
- د) اقدامات جعفر 193
- 2. ادعای امامت و جانشینی 194
- 3. ادعای ارث 194
- 4. تحریک حکومت برای دست گیری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 194
- 5. توبۀ جعفر 195
- ه) داستان سرداب 195
- اشاره 198
- فلسفه غیبت 198
- 1. رازی از رازهای الهی 200
- 2. آزمایش و غربال انسان های صالح 201
- 5. آزادی از یوغ بیعت با طاغوت های زمان 203
- 4. آمادگی جهانی 203
- 3. ستم پیشه بودن انسان ها 203
- ویژگی های دورۀ غیبت صغری 205
- اختلافات فرقه ای پس از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- زمینۀ پیدایی فرقه های جدید شیعی بعد از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- اشاره 207
- اشاره 207
- 1. اعتقاد به امامت جعفر، پسر امام هادی علیه السلام 209
- 3. اعتقاد به استمرار امامت امام حسن عسکری علیه السلام 210
- 2. اعتقاد به امامت فرزند دیگری از امام عسکری علیه السلام 210
- 4. اعتقاد به امامت محمد بن علی، برادر امام حسن عسکری علیه السلام 211
- 5. اعتقاد به توقف در امامت 212
- 6. اعتقاد به دورۀ فترت 212
- اشاره 213
- اشاره 214
- 1. ابو عَمرو، عثمان بن سعید عَمروی 214
- الف) معرفی اجمالی نوّاب اربعه 214
- 2. محمد بن عثمان بن سعید عَمروی 220
- 3. ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی 223
- 4. ابوالحسن علی بن محمد سَمَری 227
- ب) ملاک های نصب نوّاب اربعه 230
- ج) چگونگی ارتباط نوّاب اربعه با شیعیان 233
- اشاره 235
- د) وظایف و مسئولیت های نوّاب اربعه 235
- 3. سازماندهی و سرپرستی سازمان وکالت 237
- 2. حفظ امام عجل الله تعالی فرجه الشریف از راه پنهان داشتن نام و مکان آن حضرت 237
- 4. پاسخ گویی به پرسش های فقهی و مشکلات عقیدتی 238
- 6. مبارزه با غالیان و مدّعیان دروغین نیابت و بابیت و افشای ادعاهای باطل آنان 239
- 5. اخذ و توزیع اموال متعلق به امام عجل الله تعالی فرجه الشریف 239
- 7. مبارزه با وکیلان خیانت کار 240
- 8. آماده سازی مردم برای پذیرش غیبت کبری 241
- نصب وکیلان برای نواحی شیعه نشین در عصر غیبت صغری 242
- اشاره 242
- 2. ابوعبدالله بن هارون بن عمران همدانی 244
- 1. ابوالحسین محمد بن جعفر اسدی کوفی رازی 244
- 4. ابواسحاق، محمد بن ابراهیم بن مهزیار اهوازی 245
- 3. محمد بن صالح بن محمدهمدانی 245
- 7. محمد بن شاذان بن نُعیم شاذانی نیشابوری 246
- 5. قاسم بن علاء 246
- 6. حسن بن محمد بن قطاه صیدلانی 246
- 8. عزیز بن زهیر 247
- 11. علی بن حسین بن علی طبری 247
- 9. قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی 247
- 10. ابوعلی بسطام بن علی 247
- 14. حاجز بن یزید الوشّاء 248
- وکلای خائن و مدّعیان دروغین وکالت 248
- اشاره 248
- 13. حسن بن نضر قمی 248
- 12. ابوهاشم، داود بن قاسم جعفری 248
- الف) خیانت و فساد در برخی از کارگزاران سازمان وکالت 249
- اشاره 249
- 1. واقفیه 250
- 3. فارس بن حاتم قزوینی، وکیل خائن امام هادی علیه السلام 252
- 5. کار زشت وکیل امام عسکری علیه السلام 254
- 4. عروه بن یحیی؛ سوزاندن و دزدی اموال امام عسکری علیه السلام 254
- 6. احمد بن هلال عبرتائی و احمد بن هلال کرخی 255
- 7. ابوطاهر محمد بن علی بن بلال بلالی 256
- 8. أبوجعفر محمد بن علی شلمغانی ابن أبی عزاقر 257
- 2. علی بن حسکه، قاسم شعرانی یقطینی، و محمد بن فرات 260
- اشاره 260
- 1. ابوعبدالله، احمد بن محمد سیّاری 260
- ب) مدعیان دروغین وکالت و بابیّت 260
- 3. حسن بن محمد بن بابا القمی 261
- 4. ابومحمد، الشریعی 262
- 5. محمد بن نصیر النمیری الفهری 262
- 6. ابوبکر محمد بن احمد بن عثمان البغدادی 263
- 7. اسحاق احمر و باقطانی 264
- 8. حسین بن منصور حلّاج 265
- 9. ابودلف محمد بن المظفر الکاتب 266
- الف) وضعیت فکری 268
- وضعیت فکری و سیاسی - اجتماعی شیعه 268
- ب) وضعیت سیاسی 269
- ج) وضعیت اجتماعی 271
- چکیده 272
- اشاره 276
- اشاره 276
- الف) تاریخ شیعه، نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 276
- 1. شیعه پیش از غیبت کبری (از قرن یکم تا چهارم قمری) 276
- 2. شیعه در عصر غیبت کبری 278
- 3. نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 280
- ب) مبارزات فکری و سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 288
- اشاره 288
- 1. مبارزۀ فکری علمای شیعه در عصر غیبت 291
- 2. فقاهت شیعه و مراکز آن در عصر غیبت 292
- اشاره 293
- یکم. فقه و فقاهت در دوران حضور ائمه علیهم السلام 293
- 3. مراحل تکامل فقه و فقاهت شیعه 293
- دوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت صغری 294
- سوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 294
- 4. حوزه های علمیه و مراکز فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 295
- یکم. زمینه های فعالیت سیاسی 298
- 5. مبارزه های سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 298
- اشاره 298
- دوم. مراحل فعالیت سیاسی و انواع آن در هر مرحله 299
- 1. نهاد مرجعیت و تداوم خط امامت و رسالت 301
- ج) دوره های مرجعیت دینی (علمی و سیاسی) شیعه در عصر غیبت کبری 301
- 2. مراحل و دوره های مرجعیت 303
- د) مدعیان مهدویت و بابیّت 305
- اشاره 305
- 1. عبیدیان 307
- 3. محمد بن تومرت 308
- 2. حاکم بأمرالله 308
- 6. عباس الریفی 309
- 7. الرجل الجبلی 309
- 8. ملا عرشی کاشانی 309
- 5. بابا اسحاق 309
- 11. محمد جونپوری هندی 310
- 14. شیخ زادۀ کردستانی 310
- 13. شیخ مغربی 310
- 12. مغربی 310
- 10. شیخ عبدالقدیر بخارائی 310
- 15. عبدالله العجمی 311
- 16. بنگالی 311
- 17. سنگالی 311
- 18. شیخ سعید یمانی 311
- 19. سودانی 311
- 20. صومال 312
- 21. علی محمد شیرازی 312
- 22. قادیانی میرزا غلام احمد 313
- چکیده 314
- اشاره 317
- الف) سیرت 317
- 1. عصر غیبت 317
- اشاره 317
- یکم. آگاهی از وضعیت و احوال شیعیان 318
- دوم. حفظ و نجات شیعیان از گرفتاری ها و شر دشمنان 318
- سوم. حضور در میان مردم 319
- پنجم. دستگیری درماندگان، راه یابی گم شدگان، شفای بیماران دور از علاج، ... 320
- چهارم. حضور همیشگی در مراسم حج 320
- یکم. سیرت تربیتی و اخلاقی 321
- دوم. سیرت اجتماعی 322
- سوم. سیرت سیاسی 324
- چهارم. سیرت اقتصادی 327
- پنجم. سیرت علمی 329
- ششم. سیرت قضایی 330
- هفتم. سیرت احیاگری 331
- هشتم. سیرت نبوی و علوی 332
- نهم. سیرت فردی 333
- دهم. سیرت مدیریتی 336
- ب) آثار 339
- اشاره 339
- 1. روایت ها و احتجاج ها 339
- 2. دعاها و نمازها 339
- 3. زیارات 340
- 4. توقیعات و بیانات 340
صادر شد.(1)
7. ابوطاهر محمد بن علی بن بلال بلالی
او از اصحاب امام عسکری علیه السلام بود. طبرسی او را از شمار سفیران عصر غیبت صغری و از ابواب معروف برشمرد. بنابر ظاهر کلام، وی در وثاقت و جلالت قدر به منزلۀ افرادی هم چون قاسم بن العلاء و احمد بن اسحاق اشعری و ابوالحسین اسدی بوده؛ ولی شیخ طوسی او را از شمار وکیلان مذموم عصر غیبت برشمرده که ادعای بابیت نموده اند. از این رو، علامه در قبول روایات وی توقّف نموده است.
او در زمان امام عسکری علیه السلام وکیل آن جناب و پس از رحلتش وکیل ناحیۀ مقدسه بود، ولی پس از شروع سفارت سفیر دوم یعنی محمد بن عثمان عَمروی، به مخالفت با وی پرداخت و اموال امام علیه السلام را نزد خود نگاه داشت و از تحویل آنها به سفیر دوم امتناع ورزید.
جریان معروفی میان او و سفیر دوم واقع شده است؛ عَمروی در حالی که ابن بلال در جمع پیروانش نشسته بود، وارد منزل او شد و او را به خدا قسم داد که به فرمان امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف درباره بازگرداندن و سپردن اموال به عَمروی اقرار کند و ابن بلال به اقرار مجبور شد. وقتی عَمروی بیرون رفت، به پیروانش گفت ابوجعفر عَمروی مرا به خانه ای برد و صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از بالای آن خانه، به گونه ای که بر من اشراف داشت، امر فرمود که اموال را به عَمروی بسپرم و از شدّت هیبت و رعبی که در دلم افتاد، فهمیدم صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است.(2) درباره وی گفته اند که به گشاده دستی علی بن جعفر همانی، وکیل ارشد امام عسکری علیه السلام، در سفر حج، اعتراض نمود و امام علیه السلام
1- نک: شیخ طوسی، الغیبه، ص398. در این ماجرا یکی از کسانی که ناظر این صحنه و شاهد بر سخنان ابن بلال بوده و گرایشی نیز به وی داشت، از او جدا شد.
2- متن این جریان بنابر نقل شیخ رحمه الله چنین است: «حج ابوطاهر بن بلال فنظر الی علی بن جعفر و هو ینفق النفقات العظیمه فلمّا انصرف کتب بذلک إلی أبی محمد علیه السلام فوقع فی رقعته: "قد کنّا أمرنا له بمائه الف دینار، ثم أمرنا له بمثلها فأبی قبوله ابقاء علینا، ما للناس و الدخول فی امرنا فی ما لم ندخلهم فیه،" قال: و دخل علی ابی الحسن العسکری علیه السلام فامر له بثلاثین ألف دینار.» (شیخ طوسی، الغیبه، ص350)